DOI Artikel:
Laguna-Chevillotte, Agnieszka: Freski Józefa Franciszka Piltza w dawnym kościele OO. Trynitarzy w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0024
nych wzorów rzymskich i weneckich, co było wówczas powszechnie przyję-
te w Europie zaalpejskiej i co również odzwierciedla kościół trynitarzy z jego
malarskim wystrojem.
Autorem omawianych fresków jest Józef Franciszek Piltz, malarz pocho-
dzący z Kromieryża na Morawach. Gdy Piltz przybył do Krakowa wiosną
1757 r., miasto posiadało już kilka znaczących malowideł iluzjonistycznych.
Wymieńmy tu freski Franciszka Ecksteina w kościele pijarów i polichromię
zakrystii kościoła Mariackiego3. Niewiele później, przed 1765 r., Franciszek
Ignacy Molitor pokrył freskami sklepienie kościoła św. Barbary4. Odzwiercie-
dla to ogólną sytuację w tej dziedzinie w Polsce, gdzie w połowie osiemnaste-
go wieku tradycja malarstwa iluzjonistycznego była już okrzepła i znane były
jego różne odmiany5.
I tak - zespół pijarski wpisuje się w popularny nurt pozzowski6. Niewiel-
kie freski na sklepieniach zakrystii oraz kaplicy Chrystusa Króla w tym sa-
mym kościele (pijarów) reprezentują typ malowidła panoramicznego7. Z kolei
freski sklepienia zakrystii mariackiej wywodzą się z rzymskiej tradycji cor-
tonowskiej8, a na sklepieniu kościoła św. Barbary obserwujemy rozwiązanie
w typie ąuadń riportati9.
Iluzjonistyczne ołtarze w kaplicach bocznych trynitarskiej świątyni rów-
nież nawiązują do wzorów zawartych w traktacie Pozza10. Także panoramicz-
3 Na temat fresków F. Ecksteina w krakowskim kościele 00. Pijarów zob. F. Klein, Baro-
kowe kościoły Krakowa, RK 15, 1913, s. 177-178, il. 65, 67; Z. Prószyńska, Eckstein Franci-
szek Grzegorz Ignacy, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze,
rzeźbiarze, graficy, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, t. 2, Wrocław 1975, s. 154-155;
Katalog zabytków sztuki w Polsce (cyt. dalej: KZSP), t. 4, cz. 3. red. A. Bochnak. J. Samek,
Warszawa 1978, s. 99-102. il. 285-292. Na temat fresków w zakiystii kościoła Mariackiego
w Krakowie zob. M. Karpowicz, Paolo Pagani w Krakowie, „Biuletyn Historii Sztuki" (cyt.
dalej: BHS) 54, 1992, nr 4, s. 67-80; P. Pencakowski, Dekoracja sklepienia zakiystii kościoła
Mariackiego w Krakowie - refleks rzymskich malowideł Piętro da Cortona. ..Folia Historiae
Artium" (cyt. dalej: FHA) 30, 1994, s. 99-117.
4 KZSP, t. 4, cz. 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971. s. 98, il. 249, 250; J. Le-
piarczyk, Molitor (Mollilor) Franciszek Ignacy, w: Polski Słownik Biograficzny (cyt. dalej:
PSB), 21/4, z. 91, Wrocław 1976, s. 629.
5 J. Witwińska, Topografia i kierunki malarstwa ściennego w Polsce około połowy X\flll
wieku, BHS 43, 1981, nr 2, s. 182-183.
6 Klein (przyp. 3); J. Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce cz. II. Freski skle-
pienne, BHS 37, 1975, nr 4, s. 335-349.
7 O typie malowidła panoramicznego zob. Witwińska (przyp. 5), s. 188.
8 Pencakowski (przyp. 3).
9 O typie cjuadri riportati zob. Witwińska (przyp. 5), s. 186.
10 Klein (przyp. 3), s. 191; J. Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce cz. I. Trak-
tat i ołtarze, BHS 37, 1975, nr 2, s. 176, przyp. 48.
20
te w Europie zaalpejskiej i co również odzwierciedla kościół trynitarzy z jego
malarskim wystrojem.
Autorem omawianych fresków jest Józef Franciszek Piltz, malarz pocho-
dzący z Kromieryża na Morawach. Gdy Piltz przybył do Krakowa wiosną
1757 r., miasto posiadało już kilka znaczących malowideł iluzjonistycznych.
Wymieńmy tu freski Franciszka Ecksteina w kościele pijarów i polichromię
zakrystii kościoła Mariackiego3. Niewiele później, przed 1765 r., Franciszek
Ignacy Molitor pokrył freskami sklepienie kościoła św. Barbary4. Odzwiercie-
dla to ogólną sytuację w tej dziedzinie w Polsce, gdzie w połowie osiemnaste-
go wieku tradycja malarstwa iluzjonistycznego była już okrzepła i znane były
jego różne odmiany5.
I tak - zespół pijarski wpisuje się w popularny nurt pozzowski6. Niewiel-
kie freski na sklepieniach zakrystii oraz kaplicy Chrystusa Króla w tym sa-
mym kościele (pijarów) reprezentują typ malowidła panoramicznego7. Z kolei
freski sklepienia zakrystii mariackiej wywodzą się z rzymskiej tradycji cor-
tonowskiej8, a na sklepieniu kościoła św. Barbary obserwujemy rozwiązanie
w typie ąuadń riportati9.
Iluzjonistyczne ołtarze w kaplicach bocznych trynitarskiej świątyni rów-
nież nawiązują do wzorów zawartych w traktacie Pozza10. Także panoramicz-
3 Na temat fresków F. Ecksteina w krakowskim kościele 00. Pijarów zob. F. Klein, Baro-
kowe kościoły Krakowa, RK 15, 1913, s. 177-178, il. 65, 67; Z. Prószyńska, Eckstein Franci-
szek Grzegorz Ignacy, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze,
rzeźbiarze, graficy, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, t. 2, Wrocław 1975, s. 154-155;
Katalog zabytków sztuki w Polsce (cyt. dalej: KZSP), t. 4, cz. 3. red. A. Bochnak. J. Samek,
Warszawa 1978, s. 99-102. il. 285-292. Na temat fresków w zakiystii kościoła Mariackiego
w Krakowie zob. M. Karpowicz, Paolo Pagani w Krakowie, „Biuletyn Historii Sztuki" (cyt.
dalej: BHS) 54, 1992, nr 4, s. 67-80; P. Pencakowski, Dekoracja sklepienia zakiystii kościoła
Mariackiego w Krakowie - refleks rzymskich malowideł Piętro da Cortona. ..Folia Historiae
Artium" (cyt. dalej: FHA) 30, 1994, s. 99-117.
4 KZSP, t. 4, cz. 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971. s. 98, il. 249, 250; J. Le-
piarczyk, Molitor (Mollilor) Franciszek Ignacy, w: Polski Słownik Biograficzny (cyt. dalej:
PSB), 21/4, z. 91, Wrocław 1976, s. 629.
5 J. Witwińska, Topografia i kierunki malarstwa ściennego w Polsce około połowy X\flll
wieku, BHS 43, 1981, nr 2, s. 182-183.
6 Klein (przyp. 3); J. Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce cz. II. Freski skle-
pienne, BHS 37, 1975, nr 4, s. 335-349.
7 O typie malowidła panoramicznego zob. Witwińska (przyp. 5), s. 188.
8 Pencakowski (przyp. 3).
9 O typie cjuadri riportati zob. Witwińska (przyp. 5), s. 186.
10 Klein (przyp. 3), s. 191; J. Kowalczyk, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce cz. I. Trak-
tat i ołtarze, BHS 37, 1975, nr 2, s. 176, przyp. 48.
20