DOI Artikel:
Podniesińska, Kamila: Edward Wittig a wolnomularstwo
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0153
nie, że w jego szeregach będą mogli łączyć wierność staremu hasłu: wolność,
równość, braterstwo, ze wspólnym działaniem na rzecz przywrócenia Polsce
bytu suwerennego i demokratycznego. W loży znaleźli patos moralny, akcen-
towanie roli jednostki w życiu społecznym, nade wszystko zaś perspektywę
dogłębnej zmiany ówczesnej sytuacji, bez rewolucji społecznej. Czuli się od-
nowicielami życia narodowego"8.
I istotnie, jeśliby pokusić się o próbę sformułowania założeń ideowych
masonerii, to postulat służenia ojczyźnie, hasła moralnej sanacji i samodo-
skonalenia, bez narzucania jakichkolwiek dogmatów i łamania cudzych prze-
konań - znalazłyby się na pierwszym miejscu. „Wychodząc z zasad wolno-
ści, równości, braterstwa i sprawiedliwości społecznej - czytamy w deklaracji
programowej - Wolnomularstwo Polskie dąży do wcielenia tych zasad, nie
tylko wewnątrz zakonu, ale i w życiu politycznym własnego kraju i ludzko-
ści całej. Dąży do naprawy stosunków między ludźmi, narodami i państwa-
mi, wierzy, że nieustanna praca Wolnych Mularzy nad doskonaleniem samych
siebie, jest pierwszym i bezwzględnym nakazem na drodze do osiągnięcia
tego celu"9. I choć, jak powiadał artykuł 3 Konstytucji Andersona - pierw-
szej masońskiej wykładni praw - „Wolny mularz nie bierze udziału w życiu
politycznym Ojczyzny, ani też nie dopuszcza dyskusji politycznych, w lożach
podległych jego władzy"10, to niewątpliwie polska masoneria bardzo aktyw-
nie uczestniczyła w zbiorowym życiu kraju. Zeświecczyć, zdemokratyzować
ustrój Polski, odnowić duchowo społeczeństwo, wpajając zasady równości,
demokracji i tolerancji, uczyć szacunku dla odmiennych nacji, poglądów, reli-
gii - te postulaty, choć nieco utopijne, zważywszy na okoliczności, doskona-
le wpisywały się w klimat pierwszych lat niepodległości. Nie obyło się przy
tym bez prób wpływania na politykę. Jeśli wierzyć wspomnieniom Stanisła-
wa Stempowskiego, to w latach dwudziestych „polskie wolnomularstwo zna-
ne było z dużego odsetka członków, którzy zajmowali bardzo wysoką pozycję
w życiu publicznym i państwowym; w każdym rządzie polskim, zasiadało co
najmniej 2 ministrów, a w każdym ministerstwie, co najmniej jeden dyrektor
departamentu był masonem"11. Kulminacja nastąpiła zwłaszcza po przewro-
cie majowym, kiedy to aż 5 spośród 11 ministrów, w tym premier - Kazimierz
Bartel, należało do masonerii. Ale już wkrótce ewolucja rządów w kierunku
autorytarnym, wprowadzony w 1928 r. przymus praktyk religijnych i postę-
8 Tamże, s. 229.
9 Konstytucja Wielkiej Loży Narodowej Polski, Polacy Zjednoczeni, Warszawa 1928, s. 8.
10 Konstytucja Andersona, Odnośnie Boga i religii, Warszawa 1996, s. 72-73.
11 L. Hass, Liberałowie, ezoterycy, pilsudczycy. Z dziejów politycznych w Polsce w latach
1925-1928, „Dzieje Najnowsze" 1973, z. 3, s. 53-94.
139
równość, braterstwo, ze wspólnym działaniem na rzecz przywrócenia Polsce
bytu suwerennego i demokratycznego. W loży znaleźli patos moralny, akcen-
towanie roli jednostki w życiu społecznym, nade wszystko zaś perspektywę
dogłębnej zmiany ówczesnej sytuacji, bez rewolucji społecznej. Czuli się od-
nowicielami życia narodowego"8.
I istotnie, jeśliby pokusić się o próbę sformułowania założeń ideowych
masonerii, to postulat służenia ojczyźnie, hasła moralnej sanacji i samodo-
skonalenia, bez narzucania jakichkolwiek dogmatów i łamania cudzych prze-
konań - znalazłyby się na pierwszym miejscu. „Wychodząc z zasad wolno-
ści, równości, braterstwa i sprawiedliwości społecznej - czytamy w deklaracji
programowej - Wolnomularstwo Polskie dąży do wcielenia tych zasad, nie
tylko wewnątrz zakonu, ale i w życiu politycznym własnego kraju i ludzko-
ści całej. Dąży do naprawy stosunków między ludźmi, narodami i państwa-
mi, wierzy, że nieustanna praca Wolnych Mularzy nad doskonaleniem samych
siebie, jest pierwszym i bezwzględnym nakazem na drodze do osiągnięcia
tego celu"9. I choć, jak powiadał artykuł 3 Konstytucji Andersona - pierw-
szej masońskiej wykładni praw - „Wolny mularz nie bierze udziału w życiu
politycznym Ojczyzny, ani też nie dopuszcza dyskusji politycznych, w lożach
podległych jego władzy"10, to niewątpliwie polska masoneria bardzo aktyw-
nie uczestniczyła w zbiorowym życiu kraju. Zeświecczyć, zdemokratyzować
ustrój Polski, odnowić duchowo społeczeństwo, wpajając zasady równości,
demokracji i tolerancji, uczyć szacunku dla odmiennych nacji, poglądów, reli-
gii - te postulaty, choć nieco utopijne, zważywszy na okoliczności, doskona-
le wpisywały się w klimat pierwszych lat niepodległości. Nie obyło się przy
tym bez prób wpływania na politykę. Jeśli wierzyć wspomnieniom Stanisła-
wa Stempowskiego, to w latach dwudziestych „polskie wolnomularstwo zna-
ne było z dużego odsetka członków, którzy zajmowali bardzo wysoką pozycję
w życiu publicznym i państwowym; w każdym rządzie polskim, zasiadało co
najmniej 2 ministrów, a w każdym ministerstwie, co najmniej jeden dyrektor
departamentu był masonem"11. Kulminacja nastąpiła zwłaszcza po przewro-
cie majowym, kiedy to aż 5 spośród 11 ministrów, w tym premier - Kazimierz
Bartel, należało do masonerii. Ale już wkrótce ewolucja rządów w kierunku
autorytarnym, wprowadzony w 1928 r. przymus praktyk religijnych i postę-
8 Tamże, s. 229.
9 Konstytucja Wielkiej Loży Narodowej Polski, Polacy Zjednoczeni, Warszawa 1928, s. 8.
10 Konstytucja Andersona, Odnośnie Boga i religii, Warszawa 1996, s. 72-73.
11 L. Hass, Liberałowie, ezoterycy, pilsudczycy. Z dziejów politycznych w Polsce w latach
1925-1928, „Dzieje Najnowsze" 1973, z. 3, s. 53-94.
139