DOI Artikel:
Podniesińska, Kamila: Edward Wittig a wolnomularstwo
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0161
zmysłowych odniesień, przekonuje jak diametralnie w dwudziestoleciu mię-
dzywojennym, a więc w okresie przypadającym także na największą aktyw-
ność artysty w masonerii, zmienił się rzeźbiarski język jego prac. Tak dosko-
nale wyczuwalną aurę erotyzmu Ewy z paryskich ogrodów Trocadero29 zastą-
piła powaga, surowość, dostojeństwo. Sensualizm, zmysłowość i estetyzującą
formę dzieł z 1 dekady XX w. - ideologia czynu, walki, kult wojownika, bo-
hatera. Czyż nie była to świadoma decyzja? W chwili kształtowania niepod-
ległego państwa przeobraziły się przecież cele stawiane sztuce, przestała być
pojmowana w sposób kontemplacyjny, miała stanowić, jak twierdził sam za-
interesowany, „składowy problemat życia narodowego"30, inspirować realne
działanie.
Z kolei tzw. cud nad Wisłą i wydarzenia wojny polsko-bolszewickiej
z 1920 r. stały się inspiracją dla stworzenia pomnika Rycerzy Wolności. Prze-
słanie całości odwoływało się do idei ciągłości tradycji i walk narodowo-
wyzwoleńczych. Oto przedstawicieli sześciu pokoleń, od kosyniera po piłsud-
czyka, prowadzi zrywająca się do lotu, triumfalna Nike Zwycięska (il. 2), suge-
stywna afirmacja męstwa i nieustraszonej walki w obronie Ojczyzny. Mottem
towarzyszącym przedstawieniu mógł być wielokrotnie przywoływany w legio-
nowej retoryce cytat ze Słowackiego - „To jest rycerstwo nowego wieku nie na
liczbie, ale na mocy duchowej, świętej oparte"31. Świadectwem, iż owe podnio-
słe metafory nie były jedynie martwym, skamieniałym znakiem i znajdował}
kontynuację w wymiarze realnym, był sam autor pomnika, uczestnik Ochot-
niczej Armii, odznaczony za swoje bohaterstwo Krzyżem Walecznych.
Podobne do omówionych możliwości znaczeniowe zdaje się przywoływać
Pomnik Lotnika (1921-1931; il. 3)32, założenie bardzo nowatorskie, o śmia-
łej konstrukcyjnie bryle, czytelnie adaptującej zasady kubistyczne. Uderzają-
cy jest zwłaszcza wydźwięk emocjonalny przedstawienia, przełamujący kon-
29 Jej brązowa wersja znajduje się w parku Ujazdowskim w Warszawie (od 1930 r.) i ogro-
dzie Wilanowskim. Natomiast gipsowe popiersie Ewy jest przechowywane w zbiorach Mu-
zeum Narodowego w Warszawie.
30 Cyt. za Bankiet na cześć Edwarda Wittiga (przemówienie 5 maj 1927), „Sztuki Piękne"
1926/1927, nr 9, s. 361. Nowej tematyce towarzyszyła zmiana środków wyrazu. W ogłoszo-
nym w r. 1915 odczycie poświęconym rzeźbie za najistotniejsze zasady rządzące kompozycją
Wittig uznał syntezę i maksymalną oszczędność środków wyrazu. Postulowanym przez artystę
ideałem była rzeźba monumentalna, ale nie przez swój rozmiar, a „głębokość ujęcia formy".
Por. E. Wittig, O rzeźbie, „Sfinks" 1915. nr 7-8, s. 35.
31 J. Słowacki, Korespondencja, oprać. E. Sawrymowicz, Warszawa 1963, t. II, s. 171.
32 Uroczyste odsłonięcie Lotnika nastawiło w 1931 r. na Placu Unii Lubelskiej w Warsza-
wie. W czasie wojny zniszczony, został ponownie zrekonstruowany w 1968 r. przez Alfreda Je-
siona i ustawiony przy Al. Żwirki i Wigury.
147
dzywojennym, a więc w okresie przypadającym także na największą aktyw-
ność artysty w masonerii, zmienił się rzeźbiarski język jego prac. Tak dosko-
nale wyczuwalną aurę erotyzmu Ewy z paryskich ogrodów Trocadero29 zastą-
piła powaga, surowość, dostojeństwo. Sensualizm, zmysłowość i estetyzującą
formę dzieł z 1 dekady XX w. - ideologia czynu, walki, kult wojownika, bo-
hatera. Czyż nie była to świadoma decyzja? W chwili kształtowania niepod-
ległego państwa przeobraziły się przecież cele stawiane sztuce, przestała być
pojmowana w sposób kontemplacyjny, miała stanowić, jak twierdził sam za-
interesowany, „składowy problemat życia narodowego"30, inspirować realne
działanie.
Z kolei tzw. cud nad Wisłą i wydarzenia wojny polsko-bolszewickiej
z 1920 r. stały się inspiracją dla stworzenia pomnika Rycerzy Wolności. Prze-
słanie całości odwoływało się do idei ciągłości tradycji i walk narodowo-
wyzwoleńczych. Oto przedstawicieli sześciu pokoleń, od kosyniera po piłsud-
czyka, prowadzi zrywająca się do lotu, triumfalna Nike Zwycięska (il. 2), suge-
stywna afirmacja męstwa i nieustraszonej walki w obronie Ojczyzny. Mottem
towarzyszącym przedstawieniu mógł być wielokrotnie przywoływany w legio-
nowej retoryce cytat ze Słowackiego - „To jest rycerstwo nowego wieku nie na
liczbie, ale na mocy duchowej, świętej oparte"31. Świadectwem, iż owe podnio-
słe metafory nie były jedynie martwym, skamieniałym znakiem i znajdował}
kontynuację w wymiarze realnym, był sam autor pomnika, uczestnik Ochot-
niczej Armii, odznaczony za swoje bohaterstwo Krzyżem Walecznych.
Podobne do omówionych możliwości znaczeniowe zdaje się przywoływać
Pomnik Lotnika (1921-1931; il. 3)32, założenie bardzo nowatorskie, o śmia-
łej konstrukcyjnie bryle, czytelnie adaptującej zasady kubistyczne. Uderzają-
cy jest zwłaszcza wydźwięk emocjonalny przedstawienia, przełamujący kon-
29 Jej brązowa wersja znajduje się w parku Ujazdowskim w Warszawie (od 1930 r.) i ogro-
dzie Wilanowskim. Natomiast gipsowe popiersie Ewy jest przechowywane w zbiorach Mu-
zeum Narodowego w Warszawie.
30 Cyt. za Bankiet na cześć Edwarda Wittiga (przemówienie 5 maj 1927), „Sztuki Piękne"
1926/1927, nr 9, s. 361. Nowej tematyce towarzyszyła zmiana środków wyrazu. W ogłoszo-
nym w r. 1915 odczycie poświęconym rzeźbie za najistotniejsze zasady rządzące kompozycją
Wittig uznał syntezę i maksymalną oszczędność środków wyrazu. Postulowanym przez artystę
ideałem była rzeźba monumentalna, ale nie przez swój rozmiar, a „głębokość ujęcia formy".
Por. E. Wittig, O rzeźbie, „Sfinks" 1915. nr 7-8, s. 35.
31 J. Słowacki, Korespondencja, oprać. E. Sawrymowicz, Warszawa 1963, t. II, s. 171.
32 Uroczyste odsłonięcie Lotnika nastawiło w 1931 r. na Placu Unii Lubelskiej w Warsza-
wie. W czasie wojny zniszczony, został ponownie zrekonstruowany w 1968 r. przez Alfreda Je-
siona i ustawiony przy Al. Żwirki i Wigury.
147