DOI Artikel:
Bukowska, Aneta; Graczyńska, Marta: Architektura kamiennej wieży w Stołpiu koło Chełma: Zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0187
z udziałem chełmskiego historyka-nauczyciela, Fedora Korralova, kustosza
miejscowego Muzeum Archeologicznego przy Chełmskim Prawosławnym
Bractwie Bogurodzicy. Podczas tej akcji P.P. Pokryszkin sporządził szcze-
gółową dokumentację rysunkową wszystkich elewacji21 oraz wyeksplorował
wnętrze wieży (il. 7). Jednym z ważniejszym rezultatów prac Pokryszkina
było wydobycie z wnętrza wieży fragmentów detalu architektonicznego oraz
resztek posadzki22.
Kolejne powierzchniowe badania archeologiczne wieży i jej otoczenia
przeprowadzono w roku 1952 i 1954, jednak nie przyniosły one żadnych
efektów23. W latach 1976-1978 na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków w Chełmie zostały przeprowadzone systematyczne badania arche-
ologiczne mające na celu ustalenie charakteru nasypu towarzyszącego wieży
i wzajemnej ich relacji. Prowadziła je Irena Kutyłowska z ramienia Zakła-
du Archeologii Polski UMCS w Lublinie. W latach 1977-1978 wykonano
pomiar fotogrametryczny wieży. W rezultacie wieża wraz z tzw. gródkiem
w Stołpiu doczekały się pierwszej i - jak dotąd - jedynej próby opracowania
o charakterze monograficznym24. Ratownicze badania archeologiczne przy
południowym fundamencie wieży prowadzono w 1988 roku23. W 1996 i 1997
roku S. Gołub i T. Dzieńkowski wznowili prace wykopaliskowe, odsłaniając
21 Dokumentacja fotograficzna i rysunkowa oraz obfity zbiór korespondencji oficjalnej
z badań P.P. Pokryszkina szczęśliwie zachowały się w Archiwum Instytutu Historii Kultury
Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu, Archiv Instituta Istorii Materia-
l'noj Kul'tury Rossijskoj Akademii Nauk v Sankt Patersburge [dalej: AIIMK RAN Sankt Pe-
tersburg], album 0-329. nr 735-748: album 0-369. nr 149-155; AIIMK RAN Sankt Petersburg,
Cernovye ćerteźi (karandaśnye) obmeiy, plany, rezrevy po raskopkam v Belavinskoj i Stolp'e,
fond 21, nr 23, s. 7 r. - 13 r.: Ujezdy Lublinskaja gub. Cholmskij, Janovskij ujezdy, fond 21,
nr 716. s. 130, 145-156; O podderzanii drevnych Belavinskoj i Stolp 'ewskoj basen v okresno-
stjach g. Cholm Lublinskoj gubernii, fond I, spis I, nr 23/1909 g., s. 1-66, 80-85v. W tym miej-
scu należy złożyć podziękowania historykowi dr Dariuszowi Dąbrowskiemu, przygotowujące-
mu opracowanie historyczne wieży w Stolpiu, który sprowadził cenną dokumentację dla celów
badawczych.
22 Wraz z wybuchem I wojny światowej odnalezione elementy wyposażenia wieży zagi-
nęły bądź nie zachowały się do dzisiejszego dnia, jednak zostały zarejestrowane w dokumen-
tacji rysunkowej P.P. Pokryszkina, AIIMK RAN Sankt Petersburg, Ćemovye ćerteźi... (przyp.
21), s. 9—9v., 11, 12— 12v. Jeszcze w 1912 roku szkic rysunkowy posadzki z próbą rekonstruk-
cji wykonał również i krótkim komentarzem opatrzył S. Cercha. zob. Cercha (przyp. 20). s. 37.
O zawartości wnętrza najniższych partii wieży pisał również PA. Rappoport, zob. Rappoport
(przyp. 2), s. 218; por. też Kutyłowska (przyp. 1), s. 17.
23 Z. Rajewski, O metodzie terenowych badań wczesnośredniowiecznych wiejskich zespo-
łów osadniczych, ,,Wiadomości Archeologiczne" 22, 1955, z. 2, s. 131.
24 Kutyłowska (przyp. 1).
22 Stolpie, woj. Chełmskie. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych. Lipiec
171
miejscowego Muzeum Archeologicznego przy Chełmskim Prawosławnym
Bractwie Bogurodzicy. Podczas tej akcji P.P. Pokryszkin sporządził szcze-
gółową dokumentację rysunkową wszystkich elewacji21 oraz wyeksplorował
wnętrze wieży (il. 7). Jednym z ważniejszym rezultatów prac Pokryszkina
było wydobycie z wnętrza wieży fragmentów detalu architektonicznego oraz
resztek posadzki22.
Kolejne powierzchniowe badania archeologiczne wieży i jej otoczenia
przeprowadzono w roku 1952 i 1954, jednak nie przyniosły one żadnych
efektów23. W latach 1976-1978 na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków w Chełmie zostały przeprowadzone systematyczne badania arche-
ologiczne mające na celu ustalenie charakteru nasypu towarzyszącego wieży
i wzajemnej ich relacji. Prowadziła je Irena Kutyłowska z ramienia Zakła-
du Archeologii Polski UMCS w Lublinie. W latach 1977-1978 wykonano
pomiar fotogrametryczny wieży. W rezultacie wieża wraz z tzw. gródkiem
w Stołpiu doczekały się pierwszej i - jak dotąd - jedynej próby opracowania
o charakterze monograficznym24. Ratownicze badania archeologiczne przy
południowym fundamencie wieży prowadzono w 1988 roku23. W 1996 i 1997
roku S. Gołub i T. Dzieńkowski wznowili prace wykopaliskowe, odsłaniając
21 Dokumentacja fotograficzna i rysunkowa oraz obfity zbiór korespondencji oficjalnej
z badań P.P. Pokryszkina szczęśliwie zachowały się w Archiwum Instytutu Historii Kultury
Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu, Archiv Instituta Istorii Materia-
l'noj Kul'tury Rossijskoj Akademii Nauk v Sankt Patersburge [dalej: AIIMK RAN Sankt Pe-
tersburg], album 0-329. nr 735-748: album 0-369. nr 149-155; AIIMK RAN Sankt Petersburg,
Cernovye ćerteźi (karandaśnye) obmeiy, plany, rezrevy po raskopkam v Belavinskoj i Stolp'e,
fond 21, nr 23, s. 7 r. - 13 r.: Ujezdy Lublinskaja gub. Cholmskij, Janovskij ujezdy, fond 21,
nr 716. s. 130, 145-156; O podderzanii drevnych Belavinskoj i Stolp 'ewskoj basen v okresno-
stjach g. Cholm Lublinskoj gubernii, fond I, spis I, nr 23/1909 g., s. 1-66, 80-85v. W tym miej-
scu należy złożyć podziękowania historykowi dr Dariuszowi Dąbrowskiemu, przygotowujące-
mu opracowanie historyczne wieży w Stolpiu, który sprowadził cenną dokumentację dla celów
badawczych.
22 Wraz z wybuchem I wojny światowej odnalezione elementy wyposażenia wieży zagi-
nęły bądź nie zachowały się do dzisiejszego dnia, jednak zostały zarejestrowane w dokumen-
tacji rysunkowej P.P. Pokryszkina, AIIMK RAN Sankt Petersburg, Ćemovye ćerteźi... (przyp.
21), s. 9—9v., 11, 12— 12v. Jeszcze w 1912 roku szkic rysunkowy posadzki z próbą rekonstruk-
cji wykonał również i krótkim komentarzem opatrzył S. Cercha. zob. Cercha (przyp. 20). s. 37.
O zawartości wnętrza najniższych partii wieży pisał również PA. Rappoport, zob. Rappoport
(przyp. 2), s. 218; por. też Kutyłowska (przyp. 1), s. 17.
23 Z. Rajewski, O metodzie terenowych badań wczesnośredniowiecznych wiejskich zespo-
łów osadniczych, ,,Wiadomości Archeologiczne" 22, 1955, z. 2, s. 131.
24 Kutyłowska (przyp. 1).
22 Stolpie, woj. Chełmskie. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych. Lipiec
171