DOI Artikel:
Bukowska, Aneta; Graczyńska, Marta: Architektura kamiennej wieży w Stołpiu koło Chełma: Zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0189
du na brak jasnych wniosków dotyczących chronologii założenia i wzajemnej
relacji pomiędzy wieżą, konstrukcją nasypu, a elementami innych konstruk-
cji murowanych w bezpośrednim sąsiedztwie wieży, w roku 2003 ponownie
podjęto kompleksowe prace archeologiczne w ramach omówionego na wstę-
pie projektu. W sierpniu 2004 roku Pracownia Historii Architektury Wczesno-
średniowiecznej IHS UJ prowadziła inwentaryzację elewacji zewnętrznych
i wewnętrznych wieży na całej wysokości. Analizie architektonicznej podda-
no również strukturę pomieszczenia na najwyższej kondygnacji. Sporządzono
dokumentację fotograficzną, opisy inwentaryzacyjne oraz rysunkowe rozwar-
stwienie sekwencji wątków muru na dokumentacji fotogrametrycznej.
Wieloaspektowość problematyki wieży w Stołpiu wynika z szerokiego
i rozbieżnego datowania budowli. Do tej pory nie podjęto próby szczegóło-
wego rozwarstwienia faz budowlanych i określenia etapów jej użytkowania.
Większość badaczy uznaje założenie za jednorodne i funkcjonujące jednoeta-
powo, mimo iż dużych trudności przysparza kwestia oblicowanego cegłą po-
mieszczenia umieszczonego na najwyższej kondygnacji wieży. Rappoport za
Pokryszkinem powtarza, iż oblicowania cegłą górnej kondygnacji dokonano
w latach 60. XIX wieku27. Zachowuje jednak pewien margines prawdopodo-
bieństwa, iż podczas tej akcji powtórzono starsze formy górnej partii wieży28.
Rappoport nie przedstawia jasnego stanowiska na temat jednorodności całego
założenia czy możliwości przebudowy wieży w pewnym okresie jej funkcjo-
nowania. Natomiast Kutyłowska neguje tezy Rappoporta o powstaniu górnej
partii wieży w XIX wieku29 i uznaje wieżę wraz z górnym pomieszczeniem
za założenie o pełnym programie architektonicznym, powstałe podczas jednej
akcji budowlanej30.
Podążając za ustaleniem jednorodności założenia, Kutyłowska, na podsta-
wie zachowanych we wnętrzu gniazd po belkach i zewnętrznych otworach,
rekonstruuje wieżę jako budowlę o pięciu kondygnacjach31. Cztery kondy-
gnacje - w opinii badaczki - mieściły się w obrębie cylindrycznej partii wie-
ży i były pokryte drewnianymi stropami, zaś do komunikacji wewnętrznej
służyły drabiny. Zewnętrzne drewniane konstrukcje drabinowe prowadziły do
wejścia na poziomie kondygnacji czwartej32. Najwyższa, piąta kondygnacja,
27 Rappoport (przyp. 2), s. 218.
28 Tamże. s. 218.
29 Kutyłowska (przyp. 1). s. 1.
30 Tamże, s. 15-29,48-50,55.
31 I. Kutyłowska, Wczesnośredniowieczne baptysterium w Stolpiu koło Chełma, w: Najważ-
niejsze odbycia archeologiczno-architektoniczne Chełma i okolic. Materiafy z sesji naukowej
odbytej w Chełmie 1 XII 1995 r., Chełm 1997, s. 22-23.
32 Tamże, s. 21-12, 25.
173
relacji pomiędzy wieżą, konstrukcją nasypu, a elementami innych konstruk-
cji murowanych w bezpośrednim sąsiedztwie wieży, w roku 2003 ponownie
podjęto kompleksowe prace archeologiczne w ramach omówionego na wstę-
pie projektu. W sierpniu 2004 roku Pracownia Historii Architektury Wczesno-
średniowiecznej IHS UJ prowadziła inwentaryzację elewacji zewnętrznych
i wewnętrznych wieży na całej wysokości. Analizie architektonicznej podda-
no również strukturę pomieszczenia na najwyższej kondygnacji. Sporządzono
dokumentację fotograficzną, opisy inwentaryzacyjne oraz rysunkowe rozwar-
stwienie sekwencji wątków muru na dokumentacji fotogrametrycznej.
Wieloaspektowość problematyki wieży w Stołpiu wynika z szerokiego
i rozbieżnego datowania budowli. Do tej pory nie podjęto próby szczegóło-
wego rozwarstwienia faz budowlanych i określenia etapów jej użytkowania.
Większość badaczy uznaje założenie za jednorodne i funkcjonujące jednoeta-
powo, mimo iż dużych trudności przysparza kwestia oblicowanego cegłą po-
mieszczenia umieszczonego na najwyższej kondygnacji wieży. Rappoport za
Pokryszkinem powtarza, iż oblicowania cegłą górnej kondygnacji dokonano
w latach 60. XIX wieku27. Zachowuje jednak pewien margines prawdopodo-
bieństwa, iż podczas tej akcji powtórzono starsze formy górnej partii wieży28.
Rappoport nie przedstawia jasnego stanowiska na temat jednorodności całego
założenia czy możliwości przebudowy wieży w pewnym okresie jej funkcjo-
nowania. Natomiast Kutyłowska neguje tezy Rappoporta o powstaniu górnej
partii wieży w XIX wieku29 i uznaje wieżę wraz z górnym pomieszczeniem
za założenie o pełnym programie architektonicznym, powstałe podczas jednej
akcji budowlanej30.
Podążając za ustaleniem jednorodności założenia, Kutyłowska, na podsta-
wie zachowanych we wnętrzu gniazd po belkach i zewnętrznych otworach,
rekonstruuje wieżę jako budowlę o pięciu kondygnacjach31. Cztery kondy-
gnacje - w opinii badaczki - mieściły się w obrębie cylindrycznej partii wie-
ży i były pokryte drewnianymi stropami, zaś do komunikacji wewnętrznej
służyły drabiny. Zewnętrzne drewniane konstrukcje drabinowe prowadziły do
wejścia na poziomie kondygnacji czwartej32. Najwyższa, piąta kondygnacja,
27 Rappoport (przyp. 2), s. 218.
28 Tamże. s. 218.
29 Kutyłowska (przyp. 1). s. 1.
30 Tamże, s. 15-29,48-50,55.
31 I. Kutyłowska, Wczesnośredniowieczne baptysterium w Stolpiu koło Chełma, w: Najważ-
niejsze odbycia archeologiczno-architektoniczne Chełma i okolic. Materiafy z sesji naukowej
odbytej w Chełmie 1 XII 1995 r., Chełm 1997, s. 22-23.
32 Tamże, s. 21-12, 25.
173