DOI Artikel:
Bukowska, Aneta; Graczyńska, Marta: Architektura kamiennej wieży w Stołpiu koło Chełma: Zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0192
miała plan oktogonu o programie kolistej części środkowej otoczonej wień-
cem wnęk o kształcie trapezu, zaś na osi ściany wschodniej mieściła się ap-
syda, flankowana półkolistymi niszami we wnękach bocznych. W rzucie po-
ziomym - zdaniem I. Kutyłowskiej - układ ów wyznaczał rysunek greckiego
krzyża o krótkich ramionach, z ramieniem wschodnim zakończonym apsy-
dą33. Pomieszczenie nie posiadało wewnętrznej komunikacji z niższymi par-
tiami wieży, a wejście prowadziło z zewnątrz, od strony zachodniej, z uży-
ciem ganka drewnianego okalającego górną partię wieży na poziomie ostat-
niej kondygnacji34. W opinii badaczki pomieszczenie w partii środkowej było
sklepione kopułą, zaś w bocznych sklepieniem odcinkowym i konchowym.
Wylicowame ścian cegłą stanowić miało dekoracyjną wykładzinę, a podło-
ga wyłożona była wielobarwnymi glazurowanymi płytkami ceramicznymi
o geometrycznym wykroju35.
Rappoport, opierając się na danych architektonicznych zgromadzonych
przez Pokryszkina, odnosi powstanie wieży w Stołpiu do drugiej połowy XIII
wieku i pierwszej połowy wieku XIV36. Skłonny jest wiązać powstanie wieży
z czasami Daniela Romanowicza i dużą rangą Chełma, zwraca jednak uwa-
gę na trudności w precyzyjnym datowaniu. Wydobyte w 1909 roku z wnętrza
wieży fragmenty kamiennego detalu architektonicznego, dziś uznane za zagi-
nione (il. 7), posłużyły Rappoportowi do datowania detalu na wiek XIV i przy-
puszczenia, iż mogły stanowić późniejsze dodatki37. O.M. Ioannisan przyjmu-
je pogląd Rappoporta o powstaniu wieży w drugiej połowie XIII wieku bądź
pierwszej połowie wieku XIV38. W. Zin i W. Grabski zawierają powstanie wie-
ży w latach 1210-1217 i wskazują na Leszka Białego jako fundatora budow-
li39, zaś B. Zimmer łączy wieżę z siedzibą z czasów Kazimierza Wielkiego40.
I. Kutyłowska wskazuje na przedział chronologiczny pomiędzy X a końcem
33 Tamże, s. 23.
34 Tamże, s. 25.
35 Tamże, s. 23-24.
36 Rappoport (przyp. 2), s. 219; por. B. Guerguin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 271-
272.
37 Rappoport (przyp. 2), s. 219.
38 O.M. Ioannisan, Polśko-russkad i vengersko-russkad granicy v XI-XI1I vekach i ich oto-
brazenie v razvitii srednevekovoj architektury, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne
polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji - Rzeszów 9-11 V 1995, red.
M. Parczewski i S. Czopek, Rzeszów 1996, s. 171.
39 W. Zin, W. Grabski, Trzy wczesnośredniowieczne baszty chełmskie, „Sprawozdania z Po-
siedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział w Krakowie" XI/2 (lipiec-grudzień) 1967, Kraków
1968, s. 851-852.
40 B. Zimmer, Miasto Chełm. Zarys historyczny, Warszawa-Kraków 1974, s. 19-20.
176
cem wnęk o kształcie trapezu, zaś na osi ściany wschodniej mieściła się ap-
syda, flankowana półkolistymi niszami we wnękach bocznych. W rzucie po-
ziomym - zdaniem I. Kutyłowskiej - układ ów wyznaczał rysunek greckiego
krzyża o krótkich ramionach, z ramieniem wschodnim zakończonym apsy-
dą33. Pomieszczenie nie posiadało wewnętrznej komunikacji z niższymi par-
tiami wieży, a wejście prowadziło z zewnątrz, od strony zachodniej, z uży-
ciem ganka drewnianego okalającego górną partię wieży na poziomie ostat-
niej kondygnacji34. W opinii badaczki pomieszczenie w partii środkowej było
sklepione kopułą, zaś w bocznych sklepieniem odcinkowym i konchowym.
Wylicowame ścian cegłą stanowić miało dekoracyjną wykładzinę, a podło-
ga wyłożona była wielobarwnymi glazurowanymi płytkami ceramicznymi
o geometrycznym wykroju35.
Rappoport, opierając się na danych architektonicznych zgromadzonych
przez Pokryszkina, odnosi powstanie wieży w Stołpiu do drugiej połowy XIII
wieku i pierwszej połowy wieku XIV36. Skłonny jest wiązać powstanie wieży
z czasami Daniela Romanowicza i dużą rangą Chełma, zwraca jednak uwa-
gę na trudności w precyzyjnym datowaniu. Wydobyte w 1909 roku z wnętrza
wieży fragmenty kamiennego detalu architektonicznego, dziś uznane za zagi-
nione (il. 7), posłużyły Rappoportowi do datowania detalu na wiek XIV i przy-
puszczenia, iż mogły stanowić późniejsze dodatki37. O.M. Ioannisan przyjmu-
je pogląd Rappoporta o powstaniu wieży w drugiej połowie XIII wieku bądź
pierwszej połowie wieku XIV38. W. Zin i W. Grabski zawierają powstanie wie-
ży w latach 1210-1217 i wskazują na Leszka Białego jako fundatora budow-
li39, zaś B. Zimmer łączy wieżę z siedzibą z czasów Kazimierza Wielkiego40.
I. Kutyłowska wskazuje na przedział chronologiczny pomiędzy X a końcem
33 Tamże, s. 23.
34 Tamże, s. 25.
35 Tamże, s. 23-24.
36 Rappoport (przyp. 2), s. 219; por. B. Guerguin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 271-
272.
37 Rappoport (przyp. 2), s. 219.
38 O.M. Ioannisan, Polśko-russkad i vengersko-russkad granicy v XI-XI1I vekach i ich oto-
brazenie v razvitii srednevekovoj architektury, w: Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne
polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Materiały z konferencji - Rzeszów 9-11 V 1995, red.
M. Parczewski i S. Czopek, Rzeszów 1996, s. 171.
39 W. Zin, W. Grabski, Trzy wczesnośredniowieczne baszty chełmskie, „Sprawozdania z Po-
siedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział w Krakowie" XI/2 (lipiec-grudzień) 1967, Kraków
1968, s. 851-852.
40 B. Zimmer, Miasto Chełm. Zarys historyczny, Warszawa-Kraków 1974, s. 19-20.
176