DOI Artikel:
Bukowska, Aneta; Graczyńska, Marta: Architektura kamiennej wieży w Stołpiu koło Chełma: Zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0194
XII wieku, w ostatecznej konkluzji datuje założenie na przełom X/XI wieku,
nie wypowiadając się jednoznacznie w kwestii fundatora założenia41.
LR. Mogitić i R.I. Mogitić datują wieżę w Stołpiu na koniec XII wieku
i wskazują na założyciela dynastii Romanowiczów, Romana Mścisławowi-
cza, jako fundatora założenia42. J. Diba zaprzecza tezom I. Kutyłowskiej oraz
W. Zina i W. Grabskiego o udziale polskich władców: Henryka Sandomier-
skiego, Kazimierza Sprawiedliwego czy Leszka Białego w fundacji wieży.
Dowodzi, iż powstanie całego założenia należy wiązać z władzą Daniela Ro-
manowicza w XIII wieku43.
Niektórzy badacze wskazują na możliwość datowania wieży poprzez sto-
sowanie cegły palcówki przez warsztaty budowlane na terenie Zachodniej
Rusi. Użyta do oblicowania górnej kondygnacji cegła w literaturze przed-
miotu jest datowana szeroko na drugą połowę XIII i początek XIV wieku4",
lecz według ustaleń M.V. Malevskiej na pierwszą połowę wieku XIII, jesz-
cze przed najazdem mongolskim z 1240 r. na południowo-zachodnie części
Rusi45. Analizy metryczne cegieł palcówek prowadzą LR. Mogitića i R.I. Mo-
gitića do wniosku, że cegła o takich parametrach była stosowana już od końca
XII wieku. Datują założenie w Stołpiu na koniec XII wieku46. Analiza technik
budowlanych i data odsłonięta na płycie w cerkwi Św. Bazylego Wielkiego
we Włodzimierzu Wołyńskim zinterpretowana jako rok 1194, skłoniły bada-
czy do sformułowania tezy, iż wskazuje ona rok zakończenia budowy cerkwi,
a tym samym jest wyznacznikiem początku budowy wieży w Stołpiu przez
ten sam warsztat budowlany47.
Z narosłej wokół stołpijskiej wieży literatury można wyodrębnić dwie
główne koncepcje wpisania zabytku w łańcuch powiązań genetyczno-formal-
nych. Wynikają one przede wszystkim z datowania najwyższej kondygnacji
41 Kutyłowska (przyp. 1), s. 84-106. I. Kutyłowska, Zabytkowy zespól warowno-kultowy
w Stołpiu woj. chełmskie, „Zeszyt Biura Badań i Dokumentacji Zabytków w Chełmie" 2/81,
Lublin 1983, s. 8-11; por. U. Ruszkowska. Geneza chrześcijaństwa na ziemi chełmskiej, w: Do
piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju dawnych diecezji chełmskich, ko-
ścioła rzymskokatolickiego, prawosławnego, grekokato/ickiego, t. 1: Referat)-, Chełm 2003. s. 9.
42 LR. Mogitić, R.I. Mogitić, Osoblirosti techniki mu/manna i architekturnich form Gali-
c'ko-1'b/inskogo zodćestva (X-XIVst.). „Archeologia" 1990, nr 4, s. 63-65.
43 J. Diba, Kaplica na wieży w Stołpiu i jej wołyńskie analogie, w: Do piękna nadprzyro-
dzonego (przyp. 41), s. 44.
44 RA. Rappoport. O vremenipodvlenid hruskovogo kirpića na Rusi, ,,Sovetskaa Archeolo-
gia" 1989, nr 4, s. 207-211.
45 M.V. Malevskaa, Primenenie bruskovogo kirpića v architekturę Zapadnoj Rusi vtoroj po-
loviny XIII-XIVv., „Sovetskaa Archeologia" 1989. nr 4, s. 212-222.
46 Mogitić, Mogitić (przyp. 42), s. 63-67.
47 Tamże, s. 63-64.
178
nie wypowiadając się jednoznacznie w kwestii fundatora założenia41.
LR. Mogitić i R.I. Mogitić datują wieżę w Stołpiu na koniec XII wieku
i wskazują na założyciela dynastii Romanowiczów, Romana Mścisławowi-
cza, jako fundatora założenia42. J. Diba zaprzecza tezom I. Kutyłowskiej oraz
W. Zina i W. Grabskiego o udziale polskich władców: Henryka Sandomier-
skiego, Kazimierza Sprawiedliwego czy Leszka Białego w fundacji wieży.
Dowodzi, iż powstanie całego założenia należy wiązać z władzą Daniela Ro-
manowicza w XIII wieku43.
Niektórzy badacze wskazują na możliwość datowania wieży poprzez sto-
sowanie cegły palcówki przez warsztaty budowlane na terenie Zachodniej
Rusi. Użyta do oblicowania górnej kondygnacji cegła w literaturze przed-
miotu jest datowana szeroko na drugą połowę XIII i początek XIV wieku4",
lecz według ustaleń M.V. Malevskiej na pierwszą połowę wieku XIII, jesz-
cze przed najazdem mongolskim z 1240 r. na południowo-zachodnie części
Rusi45. Analizy metryczne cegieł palcówek prowadzą LR. Mogitića i R.I. Mo-
gitića do wniosku, że cegła o takich parametrach była stosowana już od końca
XII wieku. Datują założenie w Stołpiu na koniec XII wieku46. Analiza technik
budowlanych i data odsłonięta na płycie w cerkwi Św. Bazylego Wielkiego
we Włodzimierzu Wołyńskim zinterpretowana jako rok 1194, skłoniły bada-
czy do sformułowania tezy, iż wskazuje ona rok zakończenia budowy cerkwi,
a tym samym jest wyznacznikiem początku budowy wieży w Stołpiu przez
ten sam warsztat budowlany47.
Z narosłej wokół stołpijskiej wieży literatury można wyodrębnić dwie
główne koncepcje wpisania zabytku w łańcuch powiązań genetyczno-formal-
nych. Wynikają one przede wszystkim z datowania najwyższej kondygnacji
41 Kutyłowska (przyp. 1), s. 84-106. I. Kutyłowska, Zabytkowy zespól warowno-kultowy
w Stołpiu woj. chełmskie, „Zeszyt Biura Badań i Dokumentacji Zabytków w Chełmie" 2/81,
Lublin 1983, s. 8-11; por. U. Ruszkowska. Geneza chrześcijaństwa na ziemi chełmskiej, w: Do
piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju dawnych diecezji chełmskich, ko-
ścioła rzymskokatolickiego, prawosławnego, grekokato/ickiego, t. 1: Referat)-, Chełm 2003. s. 9.
42 LR. Mogitić, R.I. Mogitić, Osoblirosti techniki mu/manna i architekturnich form Gali-
c'ko-1'b/inskogo zodćestva (X-XIVst.). „Archeologia" 1990, nr 4, s. 63-65.
43 J. Diba, Kaplica na wieży w Stołpiu i jej wołyńskie analogie, w: Do piękna nadprzyro-
dzonego (przyp. 41), s. 44.
44 RA. Rappoport. O vremenipodvlenid hruskovogo kirpića na Rusi, ,,Sovetskaa Archeolo-
gia" 1989, nr 4, s. 207-211.
45 M.V. Malevskaa, Primenenie bruskovogo kirpića v architekturę Zapadnoj Rusi vtoroj po-
loviny XIII-XIVv., „Sovetskaa Archeologia" 1989. nr 4, s. 212-222.
46 Mogitić, Mogitić (przyp. 42), s. 63-67.
47 Tamże, s. 63-64.
178