Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

MODUS

Prace z historii sztuki
X-XI (2011)

Wojciech Bałus

W opozycji do głównego nurtu?
Ksawery Piwocki i Lech Kalinowski o wiedeńskiej

szkole historii sztuki

Pamięci Profesora Lecha Kalinowskiego
w piątą rocznicę śmierci

Przełom lat 60. i 70. wieku XX nie był okresem szczególnie żywego zain-
teresowania tzw. starszą wiedeńską szkołą historii sztuki. Zastanowić się więc
należy, dlaczego akurat wtedy pojawiły się w Polsce dwie książki poświęcone
tej tematyce - jedna Aloisowi Rieglowi, a druga Maxowi Dvofakowi'.

Najpierw w roku 1970 ukazała się praca Ksawerego Piwockiego (1901-
1974) Pierwsza nowoczesna teoria sztuki. Poglądy Aloisa Riegla. Dziwna to
była książka. Jej trzon stanowiły cytaty z Riegla, niejednokrotnie bardzo dłu-
gie, ciągnące się przez kilka stron i opatrzone jedynie krótkimi komentarzami.
Autor, wówczas prawie siedemdziesięcioletni, nie krył powodów zajęcia się
austriackim uczonym. We wstępie pisał: „Aż po koniec XIX wieku opis dzieła
[sztuki] opierał się przede wszystkim, a często wyłącznie, na opisie ikonogra-
ficznym. Na tym tle autor snuł swoje wnioski dotyczące głównie tematu dzie-
ła, a więc «opowiadał swoimi słowami» co dzieło przedstawia i jakie mogłoby
to mieć znaczenie dla czasów jego powstania i dla jego twórcy. Jednostron-

1 Artykuł niniejszy jest nieco zmienioną wersją referatu wygłoszonego w dniu 2 września
2009 roku w Londynie na konferencji Art History in Central Europę. The Vienna School and
Its Legacy, zorganizowanej przez The British Academy.

7