Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

Między „niedzielą życia" a mrocznymi rejo-
nami ludzkiej duszy. Malarstwo holenderskie
złotego wieku z dziewiętnastowiecznej per-
spektywy

(Agnieszka ROSALES RODRIGUEZ, Śla-
dami dawnych mistrzów. Mit Holandii zło-
tego wieku w dziewiętnastowiecznej kulturze
artystycznej, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2008, 300 ss., 85
il. kol. + 150 il. cz.-b.)

Agnieszka Rosales Rodriguez w książce
Siadami dawnych mistrzów. Mit Holandii
złotego wieku w dziewiętnastowiecznej kultu-
rze artystycznej podjęła się trudnego zadania
omówienia recepcji siedemnastowiecznego
malarstwa holenderskiego w XIX wieku1.
Autorka ogranicza jednak zakres swoich
poszukiwań, badając przede wszystkim,
w jaki sposób i w jakim celu we francuskim,
angielskim i niemieckim kręgu kulturowym
interpretowano fenomen siedemnastowiecz-
nej sztuki holenderskiej. W jej rozważaniach
najsilniej obecny jest wątek francuski. Po-
nieważ przeważają odwołania do kultury
dziewiętnastowiecznej Francji, zajęcie się
tematem recepcji mitu Holandii złotego wie-
ku w całej ówczesnej kulturze artystycznej
(co sugeruje tytuł książki) można potrakto-
wać jako próbę przedstawienia francuskiej
kultury artystycznej nie tylko jako tradycji
kluczowej, ale i reprezentatywnej dla tego
okresu. Wydaje się, że Rosales Rodriguez
mogła wyjść z podobnego założenia, co -
niejednokrotnie przez nią przywoływany
- Theophile Thore-Biirger, który w szkicu

0 rozmieszczeniu obrazów w galeriach Luw-
ru z 1838 r. pisał: „Jest niezaprzeczalnym

1 niezaprzeczonym faktem, że w dziedzinie
sztuk pięknych, zarówno jak w dziedzinie

1 Recenzja powstała w ramach projektu badaw-
czego (promotorskiego) Polska literatura powojen-
na wobec malarstwa holenderskiego złotego wieku
(N N103 059338), kierowanego przez dr hab. Agatę
Stankowską. Autorka jest stypendystką Fundacji
U AM na 2011 rok.

polityki i filozofii, Francja posiada naczelne
stanowisko w Europie. Żywotność inspiracji
francuskiej musi widocznie posiadać wielką
siłę, skoro me zdołały jej stłumić niesprzy-
jające warunki, wśród których przebiega jej
rozwój"2.

Rosales Rodriguez zajmuje się recepcją
sztuki holenderskiej złotego wieku w dzie-
więtnastowiecznej krytyce artystycznej, hi-
storiografii i twórczości malarskiej. Przywo-
łuje i komentuje teksty (niektóre z nich prze-
kraczają ramy interesującego nas stulecia)
Charles'a Baudelaire'a, Jacoba Burckhardta,
Champfleury'ego, Eugene'a Delacroix,
Denisa Diderota, Eugene'a Fromentina,
Theophile'a Gautiera, Johanna Wolfganga
Goethego, Jules'a i Edmonda de Goncour-
tów, Georga Wilhe Ima Friedricha Hegla,
Jules'a Micheleta, Joshuy Reynoldsa, Thore-
-Biirgera. Lista najważniejszych omawia-
nych przez Autorkę malarzy jest równie dłu-
ga: Franęois Bonvin, Jean-Baptiste-Simeon
Chardin. John Constable, Lovis Corinth, Je-
an-Baptiste-Camille Corot, Gustave Courbet,
James Ensor, Henri Fantin-Latour, Jean-
-Baptiste Greuze, Vincent van Gogh, Jozef
Israels, Wilhelm Leibl, Max Liebermann,
Edouard Manet, Joseph Mallord William
Turner, James Abbot McNeill Whistler. Im-
ponująca liczba pojawiających się nazwisk
świadcz}' o tym, że Rosales Rodriguez stara
się przybliżyć polskiemu czytelnikowi wiele
istotnych dla dziewiętnastowiecznej kultury
artystycznej sylwetek, prądów i zjawisk - to
bez wątpienia duża zaleta jej książki. Ba-
daczka deklaruje na wstępie, że przyjmuje
potrójną perspektywę oglądu omawianych
problemów: ikonograficzną, związaną
z malarską recepcją siedemnastowiecz-
nych gatunków i motywów, warsztatową,
pozwalającą przyjrzeć się zagadnieniom
rzemiosła artysty oraz ideową, dzięki której

: T. Thore-Biirger. Nowe kierunki w sztuce XIX
wieku. Wybór tekstów z lat 1838-1868, wybór i oprać.
H. Morawska, tłum. H. Morawska. H. Ostrowska-
Grabska. Warszawa 1972, s. 23.

190