DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.12761#0041
boczną tej sztuki, lecz że stanęła odrazu świadomie na wła-
snym gruncie. „Jest to sztuka, której nie można mierzyć ani-
antyczną, ani żadną inną sztuką starszą; jej zadaniem nie
jest sprawianie zadowolenia zmysłowego, lecz pośredniczenie
w przeżyciach duchowych w zgodzie z adoracją |}oga w du-
chu, która zajęła tniejsoe dawnej idolatrji" ł). Zasadnicza, więc
cochą sztuki starochrześcijańskiej jest w przeciwieństwie do
starszej i ówczesnej pogańskiej sztuki naturalistycznej i matę-
rjalistyeznej najczystszy spirytualizm, który dochodzi do wy-
razu już w systemie dekoracyjnym malarstwa katakumb, a je-
szcze silniej w kompozycjach figuralnych. To leż z powodów
czysto stylistycznych uważa I>v<>wak malowidła katakumb za
znacznie późniejsze, aniżeli jest to powszechnie przyjęto (przez
WlLPEBTĄ, SYBELA i i.). Z koncepcji I>voi\'Aka rozchodzi się nie-
wątpliwie nowe światło na istotę sztuki starochrześcijańskiej,
jakkolwiek nie można się zgadzać ze wszystkiemi jogo wywo-
dami. Słusznie podniesiono zarzut, że zasadnicze sformułowanie
historji sztuki przez dv0raka jako historji ducha grozi, zwła-
szcza używane jako hasło, rozsadzeniem jej ram, ponieważ ozna-
cza z punktu widzenia teorji poznania koniec historji sztuki
jako samodzielnej gałęzi nauki historycznej, — a dalej, że jego
koncepcja sztuki starochrześcijańskiej wynika z apriorystycznej
teorji o starochrześcijańskim poglądzie na świat. A ponieważ
w dodatku Dvorak zupełnie odosabnia zabytki chrześcijańskie,
powstaje z tego zgoła fałszywy obraz miejsca, jakie one zajmują
w całokształcie artystycznego rozwoju późnej starożytności2).
Wyliczono powyżej poglądy na genezę sztuki starochrze-
ścijańskiej nie obejmują wszystkich hipotez, które zostały
w związku z nią wysunięte, a zwłaszcza wszystkich prób roz-
wiązania zagadnień szczegółowych z pojodyńczych kwestyj hi-
storycznego rozwoju form artystycznych. Ażeby wyliczyć tylko
pan; takich przykładów, wystarczy wspomnieć choćby tylko
o tern, jak rozmaicie bywa tłumaczone pochodzenie pewnych
form architektonicznych, jak np. trykonohu lub kopuły nad
kwadratem, że sporne są kwestje, związane ze stylem rzymskich
mozaik i malowideł ściennych w. V—VII, że określenia figu-
ralnej i zdobniczej sztuki syryjskiej lub aleksandryjskiej wciąż
jeszcze nie są jasno ustalone, skoro tam, gdzie np. Wui.fk widzi
całkiem wyraźnie sztukę syryjską, Ch, R. MOEBY8) wszelką
') Die Bntstełnttg de* ohtUril. Kunst, str. 12.
') Kahciinitz-WkiniiEKG, op. cit., str. 210 u.
") Tb* Sources of Mediaoval Style. The Art Bulletin vii, Dec. 1924,
śtr. 35—50. i
snym gruncie. „Jest to sztuka, której nie można mierzyć ani-
antyczną, ani żadną inną sztuką starszą; jej zadaniem nie
jest sprawianie zadowolenia zmysłowego, lecz pośredniczenie
w przeżyciach duchowych w zgodzie z adoracją |}oga w du-
chu, która zajęła tniejsoe dawnej idolatrji" ł). Zasadnicza, więc
cochą sztuki starochrześcijańskiej jest w przeciwieństwie do
starszej i ówczesnej pogańskiej sztuki naturalistycznej i matę-
rjalistyeznej najczystszy spirytualizm, który dochodzi do wy-
razu już w systemie dekoracyjnym malarstwa katakumb, a je-
szcze silniej w kompozycjach figuralnych. To leż z powodów
czysto stylistycznych uważa I>v<>wak malowidła katakumb za
znacznie późniejsze, aniżeli jest to powszechnie przyjęto (przez
WlLPEBTĄ, SYBELA i i.). Z koncepcji I>voi\'Aka rozchodzi się nie-
wątpliwie nowe światło na istotę sztuki starochrześcijańskiej,
jakkolwiek nie można się zgadzać ze wszystkiemi jogo wywo-
dami. Słusznie podniesiono zarzut, że zasadnicze sformułowanie
historji sztuki przez dv0raka jako historji ducha grozi, zwła-
szcza używane jako hasło, rozsadzeniem jej ram, ponieważ ozna-
cza z punktu widzenia teorji poznania koniec historji sztuki
jako samodzielnej gałęzi nauki historycznej, — a dalej, że jego
koncepcja sztuki starochrześcijańskiej wynika z apriorystycznej
teorji o starochrześcijańskim poglądzie na świat. A ponieważ
w dodatku Dvorak zupełnie odosabnia zabytki chrześcijańskie,
powstaje z tego zgoła fałszywy obraz miejsca, jakie one zajmują
w całokształcie artystycznego rozwoju późnej starożytności2).
Wyliczono powyżej poglądy na genezę sztuki starochrze-
ścijańskiej nie obejmują wszystkich hipotez, które zostały
w związku z nią wysunięte, a zwłaszcza wszystkich prób roz-
wiązania zagadnień szczegółowych z pojodyńczych kwestyj hi-
storycznego rozwoju form artystycznych. Ażeby wyliczyć tylko
pan; takich przykładów, wystarczy wspomnieć choćby tylko
o tern, jak rozmaicie bywa tłumaczone pochodzenie pewnych
form architektonicznych, jak np. trykonohu lub kopuły nad
kwadratem, że sporne są kwestje, związane ze stylem rzymskich
mozaik i malowideł ściennych w. V—VII, że określenia figu-
ralnej i zdobniczej sztuki syryjskiej lub aleksandryjskiej wciąż
jeszcze nie są jasno ustalone, skoro tam, gdzie np. Wui.fk widzi
całkiem wyraźnie sztukę syryjską, Ch, R. MOEBY8) wszelką
') Die Bntstełnttg de* ohtUril. Kunst, str. 12.
') Kahciinitz-WkiniiEKG, op. cit., str. 210 u.
") Tb* Sources of Mediaoval Style. The Art Bulletin vii, Dec. 1924,
śtr. 35—50. i