DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12761#0113
91
wodu błędnego wyobrażenia o istotnym stanie rzeczy w pierw-
szych Ir/ech wiekach istnienia chrześcijaństwa utarło się mniej
więcej powśzechne mniemanie, że prześladowania chrześcijan
uniemożliwiały powstanie nieukrytego, jawnego budownictwa
chrześcijańskiego. W rzeczywistości prześladowania te były
tylko epizodami, przeważnie miejscowemi i przejściowemi, a nie
katastrofami długotrwałemidlatego tez gminy nie musiały
Ukrywać swojej wiary i mogły jawnie wznosić budowle, poświe-
cone celom swojego kulili. Już same Zarządzenia zburzenia
Świątyń chrześcijańskich lub zwrotu ich dawnym właścicielom
podczas różnych prześladowali świadczą, o istnieniu świątyń je-
szcze przed edyktem mediolańskim; w całym szeregu źródeł
pisanych zachowały się nawet wyraźne wzmianki o poszczegól-
nych światy niacli w różnych miejscowościach państwa rzym-
skiego, z których najstarsze miały pochodzić nawet już z II w.-)
Sa tO przeważnie wiadomości zbyt niedokładne, ażeby można
na ich podstawie dowiedzieć się czegoś o charakterze i układzie
tych budowli; tó samo dotyczy także wiadomości 0 najstarszej
architekturze chrześcijańskiej w państwie Osroene, które to
państwo bardzo wczas przyjęło wiarę chrześcijańska i gdzie
w Edessie już W r. 201 powódź uszkodziła kościół chrześcijań-
ski, — oraz w Armenji, gdzie za króla Trdata chrześcijaństwo
zostało zaprowadzone jako religja pańslwowa przez Grzegorza
Iluminatora już w latach :!()() HOi) i wzniesiono liczne kościoły
chrześcijańskie, z których nic się nie zachowało. Pewnem wy-
daje się być jednak w każdym razie to, że wśród licznych bu-
dowli chrześcijańskich8) bazylika jeszcze nie zajmowała naj-
ważniejszego miejsca. Wskazują, na to już same nazwy świą-
tyń chrześcijańskich, spotykane w książkach najstarszych pąt*
ników do Ziemi św. lub w historycznych dziełach IV—V w.
W opowiadaniach np. nieznanej pielgrzymki z V w. (Sylwji lub
Ętherji) najczęściej sa. wspominane następujące formy budowli
chrześcijańskich: pomniki memoriae; klasztory monaste-
ria w znaczeniu pojedyńczyoh cel samotnych mnichów; gro-
bowce męczenników martyria; groby męczenników tunt-
bae; tylko kościół św. Tomasza w Kdessie nazywa autorka —
') Lkclercq, Diet. IV, 2, kol. 2292-3.
*) Źródłu zostawiono u lkci.eboo) Diet. IV, 2, kol. 2293 n.
') Najbardziej rozpowszechnioną nazwą tyoli świątyń l>ylo słowo eecle-
sia (twAt/a/a), spotykano już n Klemensa Aleksandryjskiego (ok. r. 200),
które oznaczało także gminę samą. U Tertuljana występuje oprócz tego
oznaczenia także ilunuts <lri, udzie indziej w Formie greckiej KV(tmt6i>, Spo-
tyka si<; już w III w. także reióg.
wodu błędnego wyobrażenia o istotnym stanie rzeczy w pierw-
szych Ir/ech wiekach istnienia chrześcijaństwa utarło się mniej
więcej powśzechne mniemanie, że prześladowania chrześcijan
uniemożliwiały powstanie nieukrytego, jawnego budownictwa
chrześcijańskiego. W rzeczywistości prześladowania te były
tylko epizodami, przeważnie miejscowemi i przejściowemi, a nie
katastrofami długotrwałemidlatego tez gminy nie musiały
Ukrywać swojej wiary i mogły jawnie wznosić budowle, poświe-
cone celom swojego kulili. Już same Zarządzenia zburzenia
Świątyń chrześcijańskich lub zwrotu ich dawnym właścicielom
podczas różnych prześladowali świadczą, o istnieniu świątyń je-
szcze przed edyktem mediolańskim; w całym szeregu źródeł
pisanych zachowały się nawet wyraźne wzmianki o poszczegól-
nych światy niacli w różnych miejscowościach państwa rzym-
skiego, z których najstarsze miały pochodzić nawet już z II w.-)
Sa tO przeważnie wiadomości zbyt niedokładne, ażeby można
na ich podstawie dowiedzieć się czegoś o charakterze i układzie
tych budowli; tó samo dotyczy także wiadomości 0 najstarszej
architekturze chrześcijańskiej w państwie Osroene, które to
państwo bardzo wczas przyjęło wiarę chrześcijańska i gdzie
w Edessie już W r. 201 powódź uszkodziła kościół chrześcijań-
ski, — oraz w Armenji, gdzie za króla Trdata chrześcijaństwo
zostało zaprowadzone jako religja pańslwowa przez Grzegorza
Iluminatora już w latach :!()() HOi) i wzniesiono liczne kościoły
chrześcijańskie, z których nic się nie zachowało. Pewnem wy-
daje się być jednak w każdym razie to, że wśród licznych bu-
dowli chrześcijańskich8) bazylika jeszcze nie zajmowała naj-
ważniejszego miejsca. Wskazują, na to już same nazwy świą-
tyń chrześcijańskich, spotykane w książkach najstarszych pąt*
ników do Ziemi św. lub w historycznych dziełach IV—V w.
W opowiadaniach np. nieznanej pielgrzymki z V w. (Sylwji lub
Ętherji) najczęściej sa. wspominane następujące formy budowli
chrześcijańskich: pomniki memoriae; klasztory monaste-
ria w znaczeniu pojedyńczyoh cel samotnych mnichów; gro-
bowce męczenników martyria; groby męczenników tunt-
bae; tylko kościół św. Tomasza w Kdessie nazywa autorka —
') Lkclercq, Diet. IV, 2, kol. 2292-3.
*) Źródłu zostawiono u lkci.eboo) Diet. IV, 2, kol. 2293 n.
') Najbardziej rozpowszechnioną nazwą tyoli świątyń l>ylo słowo eecle-
sia (twAt/a/a), spotykano już n Klemensa Aleksandryjskiego (ok. r. 200),
które oznaczało także gminę samą. U Tertuljana występuje oprócz tego
oznaczenia także ilunuts <lri, udzie indziej w Formie greckiej KV(tmt6i>, Spo-
tyka si<; już w III w. także reióg.