DOI Heft:
Artykuły / Articles
DOI Artikel:Dymowski, Arkadiusz: A Roman Antoninianus of Egnatia Mariniana found in the Kujavian region: the third century silver coinage in the territory of the Przeworsk culture
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.22230#0103
RZYMSKI ANTONINIAN EGNATI1 MARINIANY...
STRESZCZENIE
Rzymski antoninian Egnatii Mariniany znaleziony
na Kujawach. Trzeciowieczne monety srebrne na terenie
kultury przeworskiej
W marcu 2012 r. nieopodal Inowrocławia na Kujawach znaleziono antoni-
nian Mariniany, domniemanej żony cesarza Waleriana (253-260), datowany na
lata 253-257 (RIC 3 lub 4 lub 6). Antoninian ten jest pierwszą i jak dotąd jedyną
odnotowaną w polskich znaleziskach monetą z portretem Mariniany - w tym sen-
sie jest to odkrycie unikatowe. Niemniej jednak monety emitowane za panowania
Waleriana są odkrywane, choć sporadycznie, na terenie Polski. Nowe znalezisko
antoniniana Mariniany można także rozpatrywać w szerszym kontekście srebr-
nych monet rzymskich z III w., konkretnie datowanych na lata 211-260, znajdo-
wanych na ziemiach Polski.
Łącznie z nowo odkrytym antoninianem Mariniany, jak dotąd na obszarach
południowej i środkowej Polski zajmowanych w późnym okresie wpływów rzym-
skich przez kulturę przeworską odnotowano 49 monet srebrnych z lat 211-260,
w tym 4 denary w skarbach. Analizując strukturę tego materiału, można stwier-
dzić, że denary bardzo nieznacznie dominują nad antoninianami. W przypadku
antoninianów wyraźnie zaznacza się przewaga monet Gordiana III i Filipa Araba
(14 sztuk) i znacząca liczba monet wybitych za panowania Waleriana (8 sztuk).
Poza jedną monetą Herenii Etruscilli odnotowano brak antoninianów z lat 249-253,
tj. od Decjusza do Emiliana. Struktura nominałowo-chronologiczna srebrnych mo-
net z lat 211-260 ze znalezisk z terenu kultury przeworskiej i obszarów sąsiednich
jest na tyle różna, że napływ tego pieniądza na teren kultury przeworskiej tylko
w ramach redystrybucji międzyplemiennej jest mało prawdopodobny.
W interesującym nas zakresie nominałowo-chronologicznym zarejestrowa-
ne znaleziska z osad kultury przeworskiej obejmują wyłącznie denary, wybite do
panowania Gordiana III włącznie. Uchwycony w małej części skarb z Alwerni,
jeśli wierzyć przekazom, składał się wyłącznie z denarów, z których najpóźniejszy
uchwycony datowany był na rządy Aleksandra Sewera (222-235). Niewykluczo-
ne, że był to depozyt późny, uformowany w pierwszych dziesięcioleciach III w.
Zważywszy na to wszystko, nie można wykluczyć, że na teren kultury przewor-
skiej najpóźniej na przełomie lat 30. i 40. III w. napłynął całkiem pokaźny stru-
mień denarów trzeciowiecznych, uzupełnionych młodszymi. Nie sposób jednak
rozstrzygnąć, czy strumień ten był rozciągnięty w czasie na kilka dziesięcioleci,
STRESZCZENIE
Rzymski antoninian Egnatii Mariniany znaleziony
na Kujawach. Trzeciowieczne monety srebrne na terenie
kultury przeworskiej
W marcu 2012 r. nieopodal Inowrocławia na Kujawach znaleziono antoni-
nian Mariniany, domniemanej żony cesarza Waleriana (253-260), datowany na
lata 253-257 (RIC 3 lub 4 lub 6). Antoninian ten jest pierwszą i jak dotąd jedyną
odnotowaną w polskich znaleziskach monetą z portretem Mariniany - w tym sen-
sie jest to odkrycie unikatowe. Niemniej jednak monety emitowane za panowania
Waleriana są odkrywane, choć sporadycznie, na terenie Polski. Nowe znalezisko
antoniniana Mariniany można także rozpatrywać w szerszym kontekście srebr-
nych monet rzymskich z III w., konkretnie datowanych na lata 211-260, znajdo-
wanych na ziemiach Polski.
Łącznie z nowo odkrytym antoninianem Mariniany, jak dotąd na obszarach
południowej i środkowej Polski zajmowanych w późnym okresie wpływów rzym-
skich przez kulturę przeworską odnotowano 49 monet srebrnych z lat 211-260,
w tym 4 denary w skarbach. Analizując strukturę tego materiału, można stwier-
dzić, że denary bardzo nieznacznie dominują nad antoninianami. W przypadku
antoninianów wyraźnie zaznacza się przewaga monet Gordiana III i Filipa Araba
(14 sztuk) i znacząca liczba monet wybitych za panowania Waleriana (8 sztuk).
Poza jedną monetą Herenii Etruscilli odnotowano brak antoninianów z lat 249-253,
tj. od Decjusza do Emiliana. Struktura nominałowo-chronologiczna srebrnych mo-
net z lat 211-260 ze znalezisk z terenu kultury przeworskiej i obszarów sąsiednich
jest na tyle różna, że napływ tego pieniądza na teren kultury przeworskiej tylko
w ramach redystrybucji międzyplemiennej jest mało prawdopodobny.
W interesującym nas zakresie nominałowo-chronologicznym zarejestrowa-
ne znaleziska z osad kultury przeworskiej obejmują wyłącznie denary, wybite do
panowania Gordiana III włącznie. Uchwycony w małej części skarb z Alwerni,
jeśli wierzyć przekazom, składał się wyłącznie z denarów, z których najpóźniejszy
uchwycony datowany był na rządy Aleksandra Sewera (222-235). Niewykluczo-
ne, że był to depozyt późny, uformowany w pierwszych dziesięcioleciach III w.
Zważywszy na to wszystko, nie można wykluczyć, że na teren kultury przewor-
skiej najpóźniej na przełomie lat 30. i 40. III w. napłynął całkiem pokaźny stru-
mień denarów trzeciowiecznych, uzupełnionych młodszymi. Nie sposób jednak
rozstrzygnąć, czy strumień ten był rozciągnięty w czasie na kilka dziesięcioleci,