DOI Heft:
Materiały / Materials
DOI Artikel:Bodzek, Jarosław; Sztyber, Agata: Znalezisko denara legionowego Marka Anoniusza w okolicach wsi Dzielna, gm. Opoczno
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22230#0189
Tom VII
Kraków 2012
JAROSŁAW BODZEK
Muzeum Narodowe w Krakowie
AGATA SZTYBER
Instytut Archeologii UJ
Znalezisko denara legionowego Marka Antoniusza
w okolicach wsi Dzielna, gm. Opoczno1
Około 2000 r. w okolicach Opoczna, w sąsiedztwie wsi Dzielna, przypadko-
wo znaleziona została rzymska moneta (Tab. 1. Mapa 1; Tab. 2. II. 1—la). Wspo-
mniany egzemplarz należy do emisji tzw. legionowych denarów Marka Anto-
niusza bitych w latach 32-31 p.n.e. przed bitwą pod Akcjum2. W skład emisji
wchodziły aureusy i denary o identycznych typach, różniące się jednak legenda-
mi rewersów odwołującymi się do poszczególnych jednostek armii Antoniusza3.
Denary charakteryzowała przy tym obniżona zawartość srebra w stopie, sięgająca
około 95-92%, a w przypadku części monet jeszcze niższa - od 85 do 65%4.
1 W niniejszym tekście zostały zastosowane następujące skróty: SYDENHAM CRR = E.A. SYDENHAM,
The Coinage of the Roman Republic, London 1952; CRAWFORD RRC = M. CRAWFORD, Roman Repnblican
Coinage, Cambridge 1974; BMCRE IV = H. MATTINGLY, Coins of the Roman Empire in the British Museum.
Vol. IVAntoninus Pius to Commodus, London 1968.
2 Por. CRAWFORD RRC, nr 544; SYDENHAM CRR, nr 1212-1253.
3 Aureusy: CRAWFORD RRC, nr 544/1-7; SYDENHAM CRR, nr 1212, 1218, 1222, 1232; denary:
CRAWFORD RRC, nr 544/8-39; SYDENHAM CRR, nr 1213-1217, 1219-1221, 1223-1231, 1232a-1253;
wyjątkowo w przypadku serii COHORTIS SPECVLATORVM typowe przedstawienie aąnili pomiędzy dwoma
sztandarami zostało zastąpione wizerunkiem trzech sztandarów (por. CRAWFORD RRC, nr 544/12).
4 D.R. Walker ustalił zawartość srebra w opisywanych monetach na 92% łub w niektórych przypadkach
87,5%, co miało odpowiadać standardowi cystoforów z okresu Republiki i czasów Augusta. Badacz ten uznał
również, że obniżenie zawartości srebra w stopie denarów bitych przez Marka Antoniusza nastąpiło już rok przed
rozpoczęciem produkcji denarów legionowych-por. D.R. WALKER, “The Silver Contents ofthe Roman Repub-
lican Coinage”, [w:] D.M. METCALF, W.A. ODDY, Metallurgy in Numismatics, Vol. I, London 1980, s. 72 oraz
wykres (fig. 11) na s. 70. Generalnie zbliżone wyniki uzyskał zespól włoskich i egipskich badaczy, który poddał
analizie grupę monet opisywanego typu. Według ich ustaleń większość denarów legionowych Marka Antoniusza
została wybita ze stopu o zawartości 95%, jednak w przypadku niewielkiej grupy (10%) zarejestrowano stop
o zawartości od 85% do 65% srebra; por. A. El HASSAN, M. FERRETT1, A. FORESTA, S. LEGNAIOLI,
G. LORENZETTI, V. PALLESCHI, F. CATALLI, M.A. HARITH, ”In-situ XRF and LIBS Analysis ofthe Le-
gionary Mark Antony Denarii”, [w:] A. FERRARI, PROCEEDINGS 4th International Congress on “Science
and Technology for the Safeguard of the Cultural Heritage in the Mediterranean Basin, Cairo Egypt 6th-8th
187
Kraków 2012
JAROSŁAW BODZEK
Muzeum Narodowe w Krakowie
AGATA SZTYBER
Instytut Archeologii UJ
Znalezisko denara legionowego Marka Antoniusza
w okolicach wsi Dzielna, gm. Opoczno1
Około 2000 r. w okolicach Opoczna, w sąsiedztwie wsi Dzielna, przypadko-
wo znaleziona została rzymska moneta (Tab. 1. Mapa 1; Tab. 2. II. 1—la). Wspo-
mniany egzemplarz należy do emisji tzw. legionowych denarów Marka Anto-
niusza bitych w latach 32-31 p.n.e. przed bitwą pod Akcjum2. W skład emisji
wchodziły aureusy i denary o identycznych typach, różniące się jednak legenda-
mi rewersów odwołującymi się do poszczególnych jednostek armii Antoniusza3.
Denary charakteryzowała przy tym obniżona zawartość srebra w stopie, sięgająca
około 95-92%, a w przypadku części monet jeszcze niższa - od 85 do 65%4.
1 W niniejszym tekście zostały zastosowane następujące skróty: SYDENHAM CRR = E.A. SYDENHAM,
The Coinage of the Roman Republic, London 1952; CRAWFORD RRC = M. CRAWFORD, Roman Repnblican
Coinage, Cambridge 1974; BMCRE IV = H. MATTINGLY, Coins of the Roman Empire in the British Museum.
Vol. IVAntoninus Pius to Commodus, London 1968.
2 Por. CRAWFORD RRC, nr 544; SYDENHAM CRR, nr 1212-1253.
3 Aureusy: CRAWFORD RRC, nr 544/1-7; SYDENHAM CRR, nr 1212, 1218, 1222, 1232; denary:
CRAWFORD RRC, nr 544/8-39; SYDENHAM CRR, nr 1213-1217, 1219-1221, 1223-1231, 1232a-1253;
wyjątkowo w przypadku serii COHORTIS SPECVLATORVM typowe przedstawienie aąnili pomiędzy dwoma
sztandarami zostało zastąpione wizerunkiem trzech sztandarów (por. CRAWFORD RRC, nr 544/12).
4 D.R. Walker ustalił zawartość srebra w opisywanych monetach na 92% łub w niektórych przypadkach
87,5%, co miało odpowiadać standardowi cystoforów z okresu Republiki i czasów Augusta. Badacz ten uznał
również, że obniżenie zawartości srebra w stopie denarów bitych przez Marka Antoniusza nastąpiło już rok przed
rozpoczęciem produkcji denarów legionowych-por. D.R. WALKER, “The Silver Contents ofthe Roman Repub-
lican Coinage”, [w:] D.M. METCALF, W.A. ODDY, Metallurgy in Numismatics, Vol. I, London 1980, s. 72 oraz
wykres (fig. 11) na s. 70. Generalnie zbliżone wyniki uzyskał zespól włoskich i egipskich badaczy, który poddał
analizie grupę monet opisywanego typu. Według ich ustaleń większość denarów legionowych Marka Antoniusza
została wybita ze stopu o zawartości 95%, jednak w przypadku niewielkiej grupy (10%) zarejestrowano stop
o zawartości od 85% do 65% srebra; por. A. El HASSAN, M. FERRETT1, A. FORESTA, S. LEGNAIOLI,
G. LORENZETTI, V. PALLESCHI, F. CATALLI, M.A. HARITH, ”In-situ XRF and LIBS Analysis ofthe Le-
gionary Mark Antony Denarii”, [w:] A. FERRARI, PROCEEDINGS 4th International Congress on “Science
and Technology for the Safeguard of the Cultural Heritage in the Mediterranean Basin, Cairo Egypt 6th-8th
187