DOI article:
Grzybkowska, Teresa: Muzea Gdańska
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0022
Teresa i trwały do roku 1882. Licytowano obrazy i rzeźby z bursztynu, kości
Grzybkowska słoniowej, szlachetnych gatunków drewna i porcelany.
Caryca Katarzyna II sporo kupowała w Gdańsku, między innymi obrazy
Lucasa Cranacha, Hansa Holbeina Młodszego, Daniela Schultza, ale i wię-
ksze zespoły, jak zbiór numizmatów przyrodnika Jakuba Filipa Breyna
i kolekcję minerałów Krzysztofa Gottwalda. W wieku XVIII chętnie zbie-
rano małe rzeźbione figurki o tematyce mitologicznej. Takie tworzył naj-
wybitniejszy rzeźbiarz gdański tego czasu Johann Heinrich Meissner. Duży
wybór malarstwa niderlandzkiego posiadał gdański malarz Jakub Wessel,
jego kolekcję odkupił biskup Ignacy Krasicki. Część tych zbiorów miała
trafić do rąk króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Jan Uphagen, zanim zbudował swój gdański dom, wiele podróżował.
Ukończony w roku 1791 dom przy ulicy Długiej 12 spełniał wszystkie
estetyczno-intelektualne postulaty epoki. W kształtowaniu bogatego pro-
gramu ikonograficznego dekoracji wnętrz wielką rolę spełniło encyklo-
pedyczne wykształcenie właściciela i jego licząca 15 000 tomów biblioteka.
Program treściowy dekoracji łączył harmonijnie rokokowe zamiłowanie do
idylii z typowym dla Oświecenia, ale i lokalnie gdańskim umiłowaniem
historii starożytnej. Pokoje zdobiły boazerie wyobrażające instrumenty mu-
zyczne, ptaki, owady, owoce, sceny z mitologii i historii rzymskiej. Dom ten
był enklawą prywatności, małym uniwersum, przykładem Gesamtkunstwerk
- zbioru różnych sztuk tworzącego całościowe dzieło. Uphagen cenił stwo-
rzone przez siebie wnętrza i był świadomy ich artystycznej wartości. W tes-
tamencie zalecił też, by w pokojach nic nie zmieniać. Jak niegdyś Speimann,
tak teraz Uphagen postanowił uczynić ze swego domu muzeum. Funkcję
muzeum wnętrz mieszkalnych pełnił Dom Uphagena do roku 1945, kiedy
został zburzony. Obecnie trwają prace konserwatorskie, które mają przy-
wrócić mu dawną świetność.
Dla stworzenia w Gdańsku muzeum publicznego duże znaczenie miała
kolekcja Jakuba Kabruna. Urodzony w Gdańsku 9 1 1759 r., zmarł 24 X
1814 r. w swej posiadłości podgdańskiej. Pochodził ze szkockiej rodziny
zamożnych kupców osiadłych w mieście jeszcze w wieku XVII. Kabrun
zbierał głównie obrazy mistrzów holenderskich i flamandzkich, między
innymi dzieła Adriana van Ostade, Fransa Halsa, Gerarda Dau, Jana
Mierisa. W testamencie Kabrun przekazał wszystkie obrazy, rysunki oraz
bibliotekę miastu z myślą o przyszłym muzeum. Światły kolekcjoner ofia-
rował również 100 000 guldenów w miejskich obligacjach na założenie
placówki naukowej, która zatrudniałaby fachowych badaczy sztuki.
Zamysł Kabruna urzeczywistnił dopiero w roku 1872 Rudolf Freitag
(1805-1890), profesor Królewskiej Szkoły Plastycznej rzeźbiarz i miłośnik
sztuki dawnej, wielbiciel starego Gdańska. Jak prawdziwy romantyk, po-
stanowił urządzić muzeum w dawnym klasztorze franciszkańskim. Wła-
dze pruskie wyraziły zgodę w zamian za konserwację już zniszczonych
budynków. Freitag zamieszkał w klasztorze i dzięki zapisowi testamen-
towemu kupca Johanna Gottfrieda Ciosa uzyskał potrzebne finanse.
18
Grzybkowska słoniowej, szlachetnych gatunków drewna i porcelany.
Caryca Katarzyna II sporo kupowała w Gdańsku, między innymi obrazy
Lucasa Cranacha, Hansa Holbeina Młodszego, Daniela Schultza, ale i wię-
ksze zespoły, jak zbiór numizmatów przyrodnika Jakuba Filipa Breyna
i kolekcję minerałów Krzysztofa Gottwalda. W wieku XVIII chętnie zbie-
rano małe rzeźbione figurki o tematyce mitologicznej. Takie tworzył naj-
wybitniejszy rzeźbiarz gdański tego czasu Johann Heinrich Meissner. Duży
wybór malarstwa niderlandzkiego posiadał gdański malarz Jakub Wessel,
jego kolekcję odkupił biskup Ignacy Krasicki. Część tych zbiorów miała
trafić do rąk króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Jan Uphagen, zanim zbudował swój gdański dom, wiele podróżował.
Ukończony w roku 1791 dom przy ulicy Długiej 12 spełniał wszystkie
estetyczno-intelektualne postulaty epoki. W kształtowaniu bogatego pro-
gramu ikonograficznego dekoracji wnętrz wielką rolę spełniło encyklo-
pedyczne wykształcenie właściciela i jego licząca 15 000 tomów biblioteka.
Program treściowy dekoracji łączył harmonijnie rokokowe zamiłowanie do
idylii z typowym dla Oświecenia, ale i lokalnie gdańskim umiłowaniem
historii starożytnej. Pokoje zdobiły boazerie wyobrażające instrumenty mu-
zyczne, ptaki, owady, owoce, sceny z mitologii i historii rzymskiej. Dom ten
był enklawą prywatności, małym uniwersum, przykładem Gesamtkunstwerk
- zbioru różnych sztuk tworzącego całościowe dzieło. Uphagen cenił stwo-
rzone przez siebie wnętrza i był świadomy ich artystycznej wartości. W tes-
tamencie zalecił też, by w pokojach nic nie zmieniać. Jak niegdyś Speimann,
tak teraz Uphagen postanowił uczynić ze swego domu muzeum. Funkcję
muzeum wnętrz mieszkalnych pełnił Dom Uphagena do roku 1945, kiedy
został zburzony. Obecnie trwają prace konserwatorskie, które mają przy-
wrócić mu dawną świetność.
Dla stworzenia w Gdańsku muzeum publicznego duże znaczenie miała
kolekcja Jakuba Kabruna. Urodzony w Gdańsku 9 1 1759 r., zmarł 24 X
1814 r. w swej posiadłości podgdańskiej. Pochodził ze szkockiej rodziny
zamożnych kupców osiadłych w mieście jeszcze w wieku XVII. Kabrun
zbierał głównie obrazy mistrzów holenderskich i flamandzkich, między
innymi dzieła Adriana van Ostade, Fransa Halsa, Gerarda Dau, Jana
Mierisa. W testamencie Kabrun przekazał wszystkie obrazy, rysunki oraz
bibliotekę miastu z myślą o przyszłym muzeum. Światły kolekcjoner ofia-
rował również 100 000 guldenów w miejskich obligacjach na założenie
placówki naukowej, która zatrudniałaby fachowych badaczy sztuki.
Zamysł Kabruna urzeczywistnił dopiero w roku 1872 Rudolf Freitag
(1805-1890), profesor Królewskiej Szkoły Plastycznej rzeźbiarz i miłośnik
sztuki dawnej, wielbiciel starego Gdańska. Jak prawdziwy romantyk, po-
stanowił urządzić muzeum w dawnym klasztorze franciszkańskim. Wła-
dze pruskie wyraziły zgodę w zamian za konserwację już zniszczonych
budynków. Freitag zamieszkał w klasztorze i dzięki zapisowi testamen-
towemu kupca Johanna Gottfrieda Ciosa uzyskał potrzebne finanse.
18