Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (3.1994)

Izabella

Rejduch-

-Samkowa

9. Jady, Gdańsk; nr 93 -1739; nr 94 - XVIII w.

Tasy wykonane w Polsce cechuje duża dekoracyjność, wręcz - w przy-
padku tzw. polskiego, zamkniętego półkoliście od góry -horror vacui, gdzie
między ornamentem z często załamujących się wstęg umieszczono dwa
ptaszki i dwugłowego cesarskiego orła. Inny neobarokowy tas jest syg-
nowanym dziełem Antoniego Riedla (k.LG) (1875). W centralnym miejscu
znajduje się plastycznie wykonany aron ha-kodesz z galeryjką. Dzieło to
cechuje duże bogactwo ornamentów w połączeniu z gładkimi błyszczącymi
polami i silna gra światłocienia (il. 8). Kształtem i sposobem wykonania
nawiązuje on do tasów wykonanych w Wiedniu".

Dużą grupę stanowią jady z XVIII, ale przede wszyskim z XIX w., sygno-
wane nazwiskiem złotników berlińskich i gdańskich, o długich w przekroju
kwadratowych uchwytach, zakończonych prawą dłonią z wysuniętym
wskazującym palcem (il. 9). Uchwyty-trzonki pokryte są przeważnie grawe-
rowanym ornamentem roślinno-geometrycznym, a zakończone kółeczkiem
z długim łańcuszkiem do zawieszania jadu na drążku Tory. Brak tu pięknych
ażurowych, czy filigranowych jadów, jakie znamy z terenu południowej
Polski.

Parochety wykonywano z bogatych materiałów, jak aksamit, adama-
szek, brokat, jedwab, a także z lnu. Zdobiono je charakterystycznymi w sztu-

Ibidem.

172