DOI Artikel:
Kruk, Mirosław Piotr: "Oktoich lwowski" z 1630 r: historyczne i kulturowe związki między Rzecząpospolitą, Mołdawią i Księstwem Moskiewskim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0073
W dalszej części przedmowy do czytelnika wspomniani zostali patriar-
cha Cyryl Lukarys, określony jako „arcybiskup” Konstantynopola, egzarcha
powszechnego tronu (prestoła)56 oraz biskup lwowski Jeremiasz Tysarowski.
Dodano, że wydrukowana księga ma służyć potrzebom cerkwi, a także czci
i chwale Zmartwychwstania Pańskiego.
W pewnym zakresie przytoczone warunki korespondują z określeniem za-
kresu wydawniczego drukarni zawartym w punkcie 27. postanowień brzeskich,
spisanych w języku ruskim, polskim i po łacinie: „Liceat item nobis seminaria
et scholas Graecae et Sclavonicae linguae extruere, ubi commodius videbitur,
necnon officinas pro imprimendis libris, quae tamen omnia metropolitani et
episcoporum subsint arbitrio, nihiląue imprimatur sine illorum licentia, ne
hinc occasio disseminandarum haeresum malevolis detur”-7. Według punktu
26.: „Collegia sive confraternitates spirituales non ita pridem a patriarchis in-
stitutae, et a Sacra Regia Maiestate confirmatae, uti Vilnae, Leopoli, Brestae et
alibi, a ąuibus non contemnendos in Ecclesiam Dei fructus redundare, cul-
tumque divium singularem in modum propagari videmus, siquidem unionem
amplecti yoluerint, integrae et illaesae maneant, sub obedientia tamen metro-
politani vel episcoporum eius dioecesis, in qua sunt”58.
Sopikow wskazał, że warunkiem działalności wydawniczej miała być zgo-
da patriarchów: Jeremiasza, Melecjusza, patriarchy Antiochii, i Sofroniusza,
patriarchy Jerozolimy, na naukę przez Słowian greki tych, którzy żyli na „Wołyniu”
- „koimje Papisty i Unijaty wozbranijali ucziLsja jazyku Greczeskomu”. Au-
tor podał, że typografia lwowska działająca w monasterze Św. Onufrego pod
opieką biskupa lwowskiego Gedeona Bałabana spłonęła w pożarze na począt-
ku XVII w.59 Pierwsza drukarnia lwowska została powołana w maju 1589 r.
przez patriarchę Konstantynopola Jeremiasza, który miał wówczas przybyć
w tym celu do Lwowa. W 1591 r. wydrukowano w niej gramatykę grecką
z przeznaczeniem dla szkoły60. Zbudowana dla realizowania szlachetnych
36 Cyryl I (Lukarys) był wielokrotnym patriarchą Konstantynopola w latach 1612,
1620-1623, 1623-1633, 1634-1635, 1637-1638 - P. Meienberger, Johann Rudolf Schmid
zum Schwarzenhorn ais kaiserlicher Resident in Konstantinopel in den Jahren 1629-1643,
Frankfurt/M. 1973, s. 206, przyp. 1. Politykę patriarchy wyróżniało szukanie zbliżenia z kal-
winizmem (korespondencja z królem Szwecji Karolem Gustawem II), tak że nazywany był
patriarchą „kalwińskim”.
3 G. Hofmann, Unions-Artikel der ruthenischen Bischófe vom 11. Iuni 1595, [w:] Wiederver-
einigung der Ruthenen mit Rom, „Orientalia Christiana”, III/2, 12 (12.1924-2.1925), s. 156.
5S Ibidem, s. 155-156.
39 W. Sopikow, op. cit., s. LXXI. W tekście omyłkowo podano jako datę założenia drukar-
ni 1689 r.
60 Do najstarszych drukarni innowierczych w Rzeczypospolitej należała typografia wileńska,
którą założył Doktor Skoryna z Połocka na początku XVI w. - w 1517 r. ukazała się Biblia w jego
przekładzie w Pradze, a w 1525 r. w Wilnie jego Apostoł. W 1562 r. wydany został katechizm
luterański wydrukowany w Nieświeżu przez Mateusza Kawęczyńskiego, Szymona Budnego
i Wawrzyńca Krzyszkowskiego.
Oktoich
lwowski...
67
cha Cyryl Lukarys, określony jako „arcybiskup” Konstantynopola, egzarcha
powszechnego tronu (prestoła)56 oraz biskup lwowski Jeremiasz Tysarowski.
Dodano, że wydrukowana księga ma służyć potrzebom cerkwi, a także czci
i chwale Zmartwychwstania Pańskiego.
W pewnym zakresie przytoczone warunki korespondują z określeniem za-
kresu wydawniczego drukarni zawartym w punkcie 27. postanowień brzeskich,
spisanych w języku ruskim, polskim i po łacinie: „Liceat item nobis seminaria
et scholas Graecae et Sclavonicae linguae extruere, ubi commodius videbitur,
necnon officinas pro imprimendis libris, quae tamen omnia metropolitani et
episcoporum subsint arbitrio, nihiląue imprimatur sine illorum licentia, ne
hinc occasio disseminandarum haeresum malevolis detur”-7. Według punktu
26.: „Collegia sive confraternitates spirituales non ita pridem a patriarchis in-
stitutae, et a Sacra Regia Maiestate confirmatae, uti Vilnae, Leopoli, Brestae et
alibi, a ąuibus non contemnendos in Ecclesiam Dei fructus redundare, cul-
tumque divium singularem in modum propagari videmus, siquidem unionem
amplecti yoluerint, integrae et illaesae maneant, sub obedientia tamen metro-
politani vel episcoporum eius dioecesis, in qua sunt”58.
Sopikow wskazał, że warunkiem działalności wydawniczej miała być zgo-
da patriarchów: Jeremiasza, Melecjusza, patriarchy Antiochii, i Sofroniusza,
patriarchy Jerozolimy, na naukę przez Słowian greki tych, którzy żyli na „Wołyniu”
- „koimje Papisty i Unijaty wozbranijali ucziLsja jazyku Greczeskomu”. Au-
tor podał, że typografia lwowska działająca w monasterze Św. Onufrego pod
opieką biskupa lwowskiego Gedeona Bałabana spłonęła w pożarze na począt-
ku XVII w.59 Pierwsza drukarnia lwowska została powołana w maju 1589 r.
przez patriarchę Konstantynopola Jeremiasza, który miał wówczas przybyć
w tym celu do Lwowa. W 1591 r. wydrukowano w niej gramatykę grecką
z przeznaczeniem dla szkoły60. Zbudowana dla realizowania szlachetnych
36 Cyryl I (Lukarys) był wielokrotnym patriarchą Konstantynopola w latach 1612,
1620-1623, 1623-1633, 1634-1635, 1637-1638 - P. Meienberger, Johann Rudolf Schmid
zum Schwarzenhorn ais kaiserlicher Resident in Konstantinopel in den Jahren 1629-1643,
Frankfurt/M. 1973, s. 206, przyp. 1. Politykę patriarchy wyróżniało szukanie zbliżenia z kal-
winizmem (korespondencja z królem Szwecji Karolem Gustawem II), tak że nazywany był
patriarchą „kalwińskim”.
3 G. Hofmann, Unions-Artikel der ruthenischen Bischófe vom 11. Iuni 1595, [w:] Wiederver-
einigung der Ruthenen mit Rom, „Orientalia Christiana”, III/2, 12 (12.1924-2.1925), s. 156.
5S Ibidem, s. 155-156.
39 W. Sopikow, op. cit., s. LXXI. W tekście omyłkowo podano jako datę założenia drukar-
ni 1689 r.
60 Do najstarszych drukarni innowierczych w Rzeczypospolitej należała typografia wileńska,
którą założył Doktor Skoryna z Połocka na początku XVI w. - w 1517 r. ukazała się Biblia w jego
przekładzie w Pradze, a w 1525 r. w Wilnie jego Apostoł. W 1562 r. wydany został katechizm
luterański wydrukowany w Nieświeżu przez Mateusza Kawęczyńskiego, Szymona Budnego
i Wawrzyńca Krzyszkowskiego.
Oktoich
lwowski...
67