DOI article:
Purc-Stępniak, Beata: Obrazy wnętrz kościelnych w galerii malarstwa niderlandzkiego Muzeum Narodowego w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0258
Beata Purc-
-Stępniak
Znamienne w obrazach z zasłonami jest umieszczenie sygnatury tak, aby
była ona łatwo rozpoznawalna (Emanuel de Witte, Pomnik Wilhelma Orońskiego
w nowym kościele w Delft, 1653 (ił. 25)m. Tak uczynił też Man, umieszczając
swój podpis na lewej kolumnie (CD Man) w gdańskim obrazie (ił. 26)123.
Zasłona w pracy de Mana ma za zadanie nie tylko zwiększyć iluzjonistycz-
ną moc sztuki, ale też uświadomić, że wisząca z przodu zasłona po prostu za-
krywa obraz, nie ma nic wspólnego z wewnętrzną kompozycją pracy. Jasno też
widać, że nie jest ona namalowana, jakby istniała w obrazie, tak jak to czynił
Gerrit Dou w Palącym fajkę malarzu przy oknie (il. 20) (Amsterdam Rijsmuse-
um, ok. 1645)124, de Witte w obrazie (The National Gallery of Canada, Ottawa
- ok. 1651-1652), czy Gerrit Houckgeest ok. 1650/1652, pokazując Wnętrze
starego kościoła w Delft (Amsterdam, Rijksmuseum) (il. 18) - sztanga, na któ-
rej wisi kotara, i umiejscowienie jej na ciemnej ramie otworu arkady stwarza
złudzenie istnienia drugiej płyty nałożonej na obraz125. Jednocześnie uświada-
mia widzowi, że ma przed sobą powierzchnię obrazu i tylko dzięki kunsztowi
artysty umożliwione zostało spojrzenie w głąb wyobrażonego kościoła. Udrą-
powana zasłona gdańskiej perspektive stwarza strukturę dwóch podzielonych
przestrzeni. Pod względem estetycznym jest zobrazowaniem sztuki malarskiej
wychodzącej poza zwykłą płaszczyznę płótna, w trzeci wymiar, podnosi intym-
ność obrazu, sprawia, że jako obserwatorzy stajemy w pozycji „na zewnątrz”.
Obraz jest odsłonięty prawie w całości. Zawiera wszystko, co przeznaczone dla
widza, zaprasza do oglądania, to jego cel. Sam jest symbolem siły wyobraźni
i zmysłu wzroku. Zasłona w gdańskim dziele de Mana jest wyrazem pewnej
strony obrazu, ok. 1670 (Kopenhaga, Statens Museum for Kunst); H.U. Asemissen, op. cit.,
s. 174-176.
122 Por. E. de Witte, Wnętrze starego kościoła w Amsterdamie, 1658, Sammlung Michaelis,
Kapstadt - zasłona udrapowana w ten sam sposób, co na obrazie z Gdańska: E. Manke, op. cit.,
il. 37, kat. 54 też E. de Witte, Nowy kościół w Delft, Museum Stiftung Jacob Briner Winterthur,
ok. 1655 - obraz z namalowaną, wiszącą na żerdzi zasłoną jest wskazówką na istnienie prawdy
artystycznej. Obraz nie musi być zgodny z rzeczywistością. De Witte, malując go, zredukował
rzeczywistą liczbę kolumn i odrzucił te, które przesłaniały pomnik Wilhelma Orańskiego.
123 Na innych znanych pracach sygnatura (CD Man jako monogram) wystąpiła również na ko-
lumnie z lewej strony: np. obraz w Columbus, Ohio, Columbus Museum of Art oraz obraz z Lipska,
Museum der bildenden Kiinste: W. Liedtke, Cornelis de Man as Painter of Church Interiors, „Tab-
leau”, 1, 1982, il. na s. 64.
124 Gerrit Dou. 1613-1675; Master Painter in the Age of Rembrandt, Katalog wystawy Na-
tional Gallery of Art, London Dulwich Picture Gallery i The Hague Mauritshuis 2000-2001,
Washington-New Haven-London 2000, kat. 16; także inne autoportrety Dou, np. z ok. 1665,
kolekcja prywatna, Boston: Vermerr and the Delft School..., s. 394, il. 288.
125 M.L. d’Otrange Mastai, Illusion in Art..., s. 186-190, por. G. Dou, Martwa natura,
ok. 1660, Drezno, Gemaldegalerie, Alte Meister: il. 191; Peter Hecht, De hollandse fijn schil-
ders. Van Gerard Dou tot Adriaen van der Werff, Katalog wystawy Rijksmuseum Amsterdam,
Amsterdam 1989, s. 40; por. też obraz Adriaena van Gaesbeecka, Odpoczynek podczas ucieczki
do Egiptu, 1647, Lejda, Stedelijk Museum De Lakenhal - tu zasłona została umieszczona na prę-
cie przymocowanym do namalowanej ramy obrazu. Namalowana zasłona rzuca na nią cień.
252
-Stępniak
Znamienne w obrazach z zasłonami jest umieszczenie sygnatury tak, aby
była ona łatwo rozpoznawalna (Emanuel de Witte, Pomnik Wilhelma Orońskiego
w nowym kościele w Delft, 1653 (ił. 25)m. Tak uczynił też Man, umieszczając
swój podpis na lewej kolumnie (CD Man) w gdańskim obrazie (ił. 26)123.
Zasłona w pracy de Mana ma za zadanie nie tylko zwiększyć iluzjonistycz-
ną moc sztuki, ale też uświadomić, że wisząca z przodu zasłona po prostu za-
krywa obraz, nie ma nic wspólnego z wewnętrzną kompozycją pracy. Jasno też
widać, że nie jest ona namalowana, jakby istniała w obrazie, tak jak to czynił
Gerrit Dou w Palącym fajkę malarzu przy oknie (il. 20) (Amsterdam Rijsmuse-
um, ok. 1645)124, de Witte w obrazie (The National Gallery of Canada, Ottawa
- ok. 1651-1652), czy Gerrit Houckgeest ok. 1650/1652, pokazując Wnętrze
starego kościoła w Delft (Amsterdam, Rijksmuseum) (il. 18) - sztanga, na któ-
rej wisi kotara, i umiejscowienie jej na ciemnej ramie otworu arkady stwarza
złudzenie istnienia drugiej płyty nałożonej na obraz125. Jednocześnie uświada-
mia widzowi, że ma przed sobą powierzchnię obrazu i tylko dzięki kunsztowi
artysty umożliwione zostało spojrzenie w głąb wyobrażonego kościoła. Udrą-
powana zasłona gdańskiej perspektive stwarza strukturę dwóch podzielonych
przestrzeni. Pod względem estetycznym jest zobrazowaniem sztuki malarskiej
wychodzącej poza zwykłą płaszczyznę płótna, w trzeci wymiar, podnosi intym-
ność obrazu, sprawia, że jako obserwatorzy stajemy w pozycji „na zewnątrz”.
Obraz jest odsłonięty prawie w całości. Zawiera wszystko, co przeznaczone dla
widza, zaprasza do oglądania, to jego cel. Sam jest symbolem siły wyobraźni
i zmysłu wzroku. Zasłona w gdańskim dziele de Mana jest wyrazem pewnej
strony obrazu, ok. 1670 (Kopenhaga, Statens Museum for Kunst); H.U. Asemissen, op. cit.,
s. 174-176.
122 Por. E. de Witte, Wnętrze starego kościoła w Amsterdamie, 1658, Sammlung Michaelis,
Kapstadt - zasłona udrapowana w ten sam sposób, co na obrazie z Gdańska: E. Manke, op. cit.,
il. 37, kat. 54 też E. de Witte, Nowy kościół w Delft, Museum Stiftung Jacob Briner Winterthur,
ok. 1655 - obraz z namalowaną, wiszącą na żerdzi zasłoną jest wskazówką na istnienie prawdy
artystycznej. Obraz nie musi być zgodny z rzeczywistością. De Witte, malując go, zredukował
rzeczywistą liczbę kolumn i odrzucił te, które przesłaniały pomnik Wilhelma Orańskiego.
123 Na innych znanych pracach sygnatura (CD Man jako monogram) wystąpiła również na ko-
lumnie z lewej strony: np. obraz w Columbus, Ohio, Columbus Museum of Art oraz obraz z Lipska,
Museum der bildenden Kiinste: W. Liedtke, Cornelis de Man as Painter of Church Interiors, „Tab-
leau”, 1, 1982, il. na s. 64.
124 Gerrit Dou. 1613-1675; Master Painter in the Age of Rembrandt, Katalog wystawy Na-
tional Gallery of Art, London Dulwich Picture Gallery i The Hague Mauritshuis 2000-2001,
Washington-New Haven-London 2000, kat. 16; także inne autoportrety Dou, np. z ok. 1665,
kolekcja prywatna, Boston: Vermerr and the Delft School..., s. 394, il. 288.
125 M.L. d’Otrange Mastai, Illusion in Art..., s. 186-190, por. G. Dou, Martwa natura,
ok. 1660, Drezno, Gemaldegalerie, Alte Meister: il. 191; Peter Hecht, De hollandse fijn schil-
ders. Van Gerard Dou tot Adriaen van der Werff, Katalog wystawy Rijksmuseum Amsterdam,
Amsterdam 1989, s. 40; por. też obraz Adriaena van Gaesbeecka, Odpoczynek podczas ucieczki
do Egiptu, 1647, Lejda, Stedelijk Museum De Lakenhal - tu zasłona została umieszczona na prę-
cie przymocowanym do namalowanej ramy obrazu. Namalowana zasłona rzuca na nią cień.
252