DOI article:
Rome-Dzida, Agata: Grzegorz Klaman: postmodernistyczne dzieło sztuki krytycznej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0471
wanie, jakiego w tym zakresie dokonała sztuka postmodernizmu. W szesnasto-
wiecznej strukturze obrazowej tekst służył przede wszystkim udosłownieniu
przedstawienia, odpowiadając koncepcji: najbardziej wartościowy wizualnie
to „najbardziej czytelny”. Stąd też tego typu wyobrażenia historia sztuki wpi-
sała w poczet „kultury niskiej” (nastawionej na odbiorcę). Sztuka postmoder-
nizmu, wprowadzając tekst, uczyniła zeń element znaczeniowej gry, zacierając
jednocześnie podział na sztukę niską i wysoką.
Postmodernizm, w przeciwieństwie do modernizmu kochającego się w nowa-
torstwie, to epoka powtórzeń. Zdaniem Umberto Eco literacja jest dziś zjawiskiem
powszechnym w całej sferze twórczości artystycznej. Jest to jednocześnie okres,
w którym niezwykle trudno dokonać rozróżnienia pomiędzy powtórzeniem
masowym i tzw. wysoko artystycznym13. Jednym z przykładów jest dialog inter-
tekstualny, czyli zjawisko powtarzania przez dany tekst tekstów wcześniejszych.
Wprowadzenie cytatów bezpośrednich i rozpoznawalnych to, zdaniem Eco, cha-
rakterystyczna dla postmodernistycznego sposobu opowiadania procedura.
Język na dobre zagościł w sztuce konceptualistów, którzy za główny przed-
miot swych rozważań obrali samo dzieło sztuki. Refleksja konceptualna nabra-
ła zaś charakteru metodologicznego, zamieniając sztukę w metasztukę, a tra-
dycyjną wypowiedź ikoniczną w wypowiedź metajęzykową. Warto tutaj wspo-
mnieć angielską grupę Art & Language założoną w Coventry w 1968 r. Artyści
w niej skupieni zaproponowali bardzo rozbudowany komentarz do swych na-
der powściągliwych działań artystycznych, czyniąc linearny język prawomoc-
nym dziełem sztuki. Według członków grupy sprawą intencji artysty miałoby
być zaliczenie jakiegoś konstruktu teoretycznego w poczet dzieł sztuki. Teksty
to, jak pisali, „obiekty, których forma wizualna jest rządzona przez formę kon-
wencjonalnych znaków języka pisanego”. Dzieło sztuki w ich ujęciu to rodzaj
zdania wypowiedzianego w kontekście sztuki jako komentarz na jej temat. Ję-
zyk zaś, jako najbardziej przydatny do studiów nad naturą sztuki, jest środkiem
jej konceptualizacji i urasta do rangi podstawowego medium sztuki14. Artyści
z Art & Language bardzo chętnie korzystali ze współczesnych im publikacji
filozoficznych, zwłaszcza najnowszych pism brytyjskiej filozofii analitycznej.
Również Joseph Kossuth najchętniej powoływał się na Wittgensteina.
Grzegorz Klaman także bierze na swój warsztat jedną z najbardziej nośnych
w latach 90. postaw filozoficznych. Nie chodzi tu jednak o analizę funkcjono-
wania dzieła sztuki tak jak w przypadku konceptualistów, lecz o filozoficzną
refleksję na temat ludzkiej podmiotowości w świecie współczesnym. Wydaje
się nawet, iż chodzi tutaj wręcz o upowszechnienie określonej koncepcji fi-
lozoficznej poprzez jej translację na język wypowiedzi artystycznej. Chodzi
13 Zob. U. Eco, Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczną este-
tyką, przeł. T. Rutkowska, „Przekazy i Opinie”, 1990, 1-2.
14 B. Czubak, Art & Language w Jeu de Paule, „Magazyn Sztuki”, 1994, 4.
Grzegorz
Klaman...
465
wiecznej strukturze obrazowej tekst służył przede wszystkim udosłownieniu
przedstawienia, odpowiadając koncepcji: najbardziej wartościowy wizualnie
to „najbardziej czytelny”. Stąd też tego typu wyobrażenia historia sztuki wpi-
sała w poczet „kultury niskiej” (nastawionej na odbiorcę). Sztuka postmoder-
nizmu, wprowadzając tekst, uczyniła zeń element znaczeniowej gry, zacierając
jednocześnie podział na sztukę niską i wysoką.
Postmodernizm, w przeciwieństwie do modernizmu kochającego się w nowa-
torstwie, to epoka powtórzeń. Zdaniem Umberto Eco literacja jest dziś zjawiskiem
powszechnym w całej sferze twórczości artystycznej. Jest to jednocześnie okres,
w którym niezwykle trudno dokonać rozróżnienia pomiędzy powtórzeniem
masowym i tzw. wysoko artystycznym13. Jednym z przykładów jest dialog inter-
tekstualny, czyli zjawisko powtarzania przez dany tekst tekstów wcześniejszych.
Wprowadzenie cytatów bezpośrednich i rozpoznawalnych to, zdaniem Eco, cha-
rakterystyczna dla postmodernistycznego sposobu opowiadania procedura.
Język na dobre zagościł w sztuce konceptualistów, którzy za główny przed-
miot swych rozważań obrali samo dzieło sztuki. Refleksja konceptualna nabra-
ła zaś charakteru metodologicznego, zamieniając sztukę w metasztukę, a tra-
dycyjną wypowiedź ikoniczną w wypowiedź metajęzykową. Warto tutaj wspo-
mnieć angielską grupę Art & Language założoną w Coventry w 1968 r. Artyści
w niej skupieni zaproponowali bardzo rozbudowany komentarz do swych na-
der powściągliwych działań artystycznych, czyniąc linearny język prawomoc-
nym dziełem sztuki. Według członków grupy sprawą intencji artysty miałoby
być zaliczenie jakiegoś konstruktu teoretycznego w poczet dzieł sztuki. Teksty
to, jak pisali, „obiekty, których forma wizualna jest rządzona przez formę kon-
wencjonalnych znaków języka pisanego”. Dzieło sztuki w ich ujęciu to rodzaj
zdania wypowiedzianego w kontekście sztuki jako komentarz na jej temat. Ję-
zyk zaś, jako najbardziej przydatny do studiów nad naturą sztuki, jest środkiem
jej konceptualizacji i urasta do rangi podstawowego medium sztuki14. Artyści
z Art & Language bardzo chętnie korzystali ze współczesnych im publikacji
filozoficznych, zwłaszcza najnowszych pism brytyjskiej filozofii analitycznej.
Również Joseph Kossuth najchętniej powoływał się na Wittgensteina.
Grzegorz Klaman także bierze na swój warsztat jedną z najbardziej nośnych
w latach 90. postaw filozoficznych. Nie chodzi tu jednak o analizę funkcjono-
wania dzieła sztuki tak jak w przypadku konceptualistów, lecz o filozoficzną
refleksję na temat ludzkiej podmiotowości w świecie współczesnym. Wydaje
się nawet, iż chodzi tutaj wręcz o upowszechnienie określonej koncepcji fi-
lozoficznej poprzez jej translację na język wypowiedzi artystycznej. Chodzi
13 Zob. U. Eco, Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczną este-
tyką, przeł. T. Rutkowska, „Przekazy i Opinie”, 1990, 1-2.
14 B. Czubak, Art & Language w Jeu de Paule, „Magazyn Sztuki”, 1994, 4.
Grzegorz
Klaman...
465