DOI article:
Labuda, Adam S.: O retabulum Trójcy Świętej bractwa św. Jerzego w kościele Mariackim w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0027
jest w jednej z głównych sal Gemaldegalerie, w dziale późnośredniowiecznego
malarstwa niderlandzkiego i niemieckiego. Druga część retabulum, predella, też
będąca własnością Kościoła Ewangelicko-Unijnego, jeszcze przed publikacją
Geismeier wypożyczona została do kościoła św. Jana w Berlinie-Moabit, gdzie
znajduje się do dziś4.
Obraz Trójcy Świętej, dzieło artystycznie wybitne i ikonograficznie znaczą-
ce, był przed II wojną światową przedmiotem opracowań, w których poru-
szano kwestie jego stylu, autorstwa i pochodzenia, względnie miejsca wyko-
nania5. Badania po II wojnie światowej opierały się jedynie na fotografiach
archiwalnych6. Okoliczność, iż obecnie dzieło jest dostępne w oryginale,
sprawia, że na mocniejszych podstawach można postawić wymienione wyżej
zagadnienia, w szczególności kwestie autorstwa i zarazem geograficzno-histo-
rycznej przynależności. Ponadto, najnowsze ujawnienie obrazu przyczyniło
się do upowszechnienia faktu już przed wojną znanego, ale o ile mi wiado-
mo, w ówczesnej literaturze naukowej nigdy nie odnotowanego: na odwro-
ciu tablicy ukazane są postacie króla Artura i wielkiego mistrza zakonu krzy-
żackiego (ii. 26)7. Przedstawienia te wzbogacają wymowę dzieła o konkretne
elementy lokalne i stawiają w nowym świetle najwcześniejszą historię obrazu
4 Predellę wywieziono do Niemiec zapewne razem z obrazem. Zob. wyżej przyp. 3.
5 Zob. zwłaszcza badania Ehrenberga, Brutzera, Drosta, Troeschera, Stangego (odpowiednio
przyp. 41, 7, 16, 14).
6 Zob. Adam S. Labuda, Dwa obrazy Trójcy św. z kościoła Mariackiego w Gdańsku. Stan i per-
spektywy badań, [w:] Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Sprawozdania, Wydział Nauk
o Sztuce 95 (1977), Poznań 1978, s. 78-81; Adam S. Labuda, Twórczość gdańska pierwszej połowy
XV wieku, [w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo
gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990, s. 104-106; Adam S. Labuda, Ma-
larstwo tablicowe na Pomorzu Wschodnim, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 1, Synteza,
red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004, s. 333-361, tu s. 341.
7 Ani Gregor Brutzer, Mittelalterliche Malerei im Ordenslande Preufien, Bd. 1, Westpreufien,
Danzig [1936], s. 71-73, ani Willi Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des
Barock. Ein Beitragzur Begrundungder Strukturforschung in der Kunstgeschichte, Berlin-Leipzig
1938, s. 36-42 oraz idem, Kunstdenkmaler der Stadt Danzig, Bd. 4, Die Marienkirche und ihre
Kunstschdtze, Stuttgart 1963, s. 133 i n., nie wspominają o malowidłach na odwrociu. Archiwum
Fotograficzne Instytutu Herdera w Marburgu dysponuje czarno-białą fotografia rewersu, wyko-
naną przed 1945 r. (zbiory Drosta).
Postać z lewej jako króla Artura rozpoznał Albert Chatelet, Van Eyck et la diffusion de lartfla-
mand, Dijon 2005 (Dossier de Fart, nr 119), s. 9-10; drugą postać uznał za przedstawienie ryce-
rza krzyżackiego, nie precyzując, iż chodzi tu o wyobrażenie wielkiego mistrza zakonu - dokład-
niejsze omówienie odwrocia obrazu zob. niżej Geismeier, Dokumentation des Fremdbesitzes,
s. 92, uznała błędnie lewą postać za św. Eryka, drugą za św. Olafa (?), co powtórzyłem w nie-
mieckiej wersji mojego artykułu (przyp. 8). Rewers zreprodukował Gerhard Weilandt, Transfer-
kultur - Danzig im Spatmitelalter, [w:] Original - Kopie - Zitat. Kunstwerke des Mittelalters und
der Fruhen Neuzeit: Wege der Aneignung - Formen der Uberlieferung, hrsg. Wolfgang Augustyn,
Ulrich Sóding, Passau 2010, s. 73-100, ił. 10 i s. 82. Autor przyjmuje, że na rewersie ukazani
są ci sami święci, którzy pojawiają się na predelli (św. Jerzy i niezidentyfikowany święty król
[„ein hl. Kónig”]).
O retabulum
trójcy Świętej
bractwa
św. Jerzego...
21
malarstwa niderlandzkiego i niemieckiego. Druga część retabulum, predella, też
będąca własnością Kościoła Ewangelicko-Unijnego, jeszcze przed publikacją
Geismeier wypożyczona została do kościoła św. Jana w Berlinie-Moabit, gdzie
znajduje się do dziś4.
Obraz Trójcy Świętej, dzieło artystycznie wybitne i ikonograficznie znaczą-
ce, był przed II wojną światową przedmiotem opracowań, w których poru-
szano kwestie jego stylu, autorstwa i pochodzenia, względnie miejsca wyko-
nania5. Badania po II wojnie światowej opierały się jedynie na fotografiach
archiwalnych6. Okoliczność, iż obecnie dzieło jest dostępne w oryginale,
sprawia, że na mocniejszych podstawach można postawić wymienione wyżej
zagadnienia, w szczególności kwestie autorstwa i zarazem geograficzno-histo-
rycznej przynależności. Ponadto, najnowsze ujawnienie obrazu przyczyniło
się do upowszechnienia faktu już przed wojną znanego, ale o ile mi wiado-
mo, w ówczesnej literaturze naukowej nigdy nie odnotowanego: na odwro-
ciu tablicy ukazane są postacie króla Artura i wielkiego mistrza zakonu krzy-
żackiego (ii. 26)7. Przedstawienia te wzbogacają wymowę dzieła o konkretne
elementy lokalne i stawiają w nowym świetle najwcześniejszą historię obrazu
4 Predellę wywieziono do Niemiec zapewne razem z obrazem. Zob. wyżej przyp. 3.
5 Zob. zwłaszcza badania Ehrenberga, Brutzera, Drosta, Troeschera, Stangego (odpowiednio
przyp. 41, 7, 16, 14).
6 Zob. Adam S. Labuda, Dwa obrazy Trójcy św. z kościoła Mariackiego w Gdańsku. Stan i per-
spektywy badań, [w:] Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Sprawozdania, Wydział Nauk
o Sztuce 95 (1977), Poznań 1978, s. 78-81; Adam S. Labuda, Twórczość gdańska pierwszej połowy
XV wieku, [w:] Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Adam S. Labuda, Malarstwo
gotyckie na Pomorzu Wschodnim, Warszawa-Poznań 1990, s. 104-106; Adam S. Labuda, Ma-
larstwo tablicowe na Pomorzu Wschodnim, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 1, Synteza,
red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004, s. 333-361, tu s. 341.
7 Ani Gregor Brutzer, Mittelalterliche Malerei im Ordenslande Preufien, Bd. 1, Westpreufien,
Danzig [1936], s. 71-73, ani Willi Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des
Barock. Ein Beitragzur Begrundungder Strukturforschung in der Kunstgeschichte, Berlin-Leipzig
1938, s. 36-42 oraz idem, Kunstdenkmaler der Stadt Danzig, Bd. 4, Die Marienkirche und ihre
Kunstschdtze, Stuttgart 1963, s. 133 i n., nie wspominają o malowidłach na odwrociu. Archiwum
Fotograficzne Instytutu Herdera w Marburgu dysponuje czarno-białą fotografia rewersu, wyko-
naną przed 1945 r. (zbiory Drosta).
Postać z lewej jako króla Artura rozpoznał Albert Chatelet, Van Eyck et la diffusion de lartfla-
mand, Dijon 2005 (Dossier de Fart, nr 119), s. 9-10; drugą postać uznał za przedstawienie ryce-
rza krzyżackiego, nie precyzując, iż chodzi tu o wyobrażenie wielkiego mistrza zakonu - dokład-
niejsze omówienie odwrocia obrazu zob. niżej Geismeier, Dokumentation des Fremdbesitzes,
s. 92, uznała błędnie lewą postać za św. Eryka, drugą za św. Olafa (?), co powtórzyłem w nie-
mieckiej wersji mojego artykułu (przyp. 8). Rewers zreprodukował Gerhard Weilandt, Transfer-
kultur - Danzig im Spatmitelalter, [w:] Original - Kopie - Zitat. Kunstwerke des Mittelalters und
der Fruhen Neuzeit: Wege der Aneignung - Formen der Uberlieferung, hrsg. Wolfgang Augustyn,
Ulrich Sóding, Passau 2010, s. 73-100, ił. 10 i s. 82. Autor przyjmuje, że na rewersie ukazani
są ci sami święci, którzy pojawiają się na predelli (św. Jerzy i niezidentyfikowany święty król
[„ein hl. Kónig”]).
O retabulum
trójcy Świętej
bractwa
św. Jerzego...
21