DOI Artikel:
Konstantynów, Dariusz: Polsko-łotewskie kontakty artystyczne w latach 30. XX w. Wystawy sztuki polskiej w rydze (1934) i łotewskiej w Warszawie (1936)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0277
Spółdzielni Artystów Ład14. Najokazalej prezentował się dział malarstwa
(108 obrazów olejnych i 8 malowanych temperą). Rzeźbę reprezentowało
5 twórców, którzy wystawili 48 dzieł wykonanych w drewnie, brązie i mar-
murze. Poza 18 autolitografiami Leona Wyczółkowskiego na wystawie nie
było prac graficznych. Dopełnieniem ekspozycji były polskie czasopis-
ma artystyczne i książki o sztuce (ił. 5-6). Wystawie towarzyszył katalog,
do którego wstęp (w języku łotewskim i polskim) napisał Mieczysław Treter.
Okładkę katalogu oraz plakat zaprojektowali Ludwik Gardowski i Mieczy-
sław Jurgielewicz (ił. 7)15.
We wstępie do katalogu Treter zastrzegał, że celem wystawy nie jest poka-
zanie wszystkiego, co w powojennej sztuce polskiej jest tego warte, ale przed-
stawienie reprezentatywnego wyboru odzwierciedlającego najważniejsze
nurty i najciekawszych twórców. Reprezentację współczesnej sztuki polskiej
w Rydze tworzyły dzieła „klasyków” z Towarzystwa Sztuka oraz przedstawi-
cieli umiarkowanej nowoczesności - poczynając od Rytmu, a na uczniach
Pruszkowskiego ze Szkoły Warszawskiej kończąc. Na wystawie nie znalazły
się ani dzieła artystycznych maruderów, ani twórców radykalnie awangardo-
wych. O tych ostatnich Treter pisał we wstępie, że poza architekturą ich eks-
perymenty „nie wydały ciekawszych i trwalszych a oryginalnych owoców”16.
Artystyczną „lewicą” na ryskiej wystawie byli Romuald Kamil Witkowski,
Konstanty Mackiewicz i Marian Jerzy Malicki.
Ogólnie ekspozycja nie różniła się od innych przygotowywanych przez
TOSSPO zgodnie z koncepcją tego rodzaju pokazów sformułowaną przez
Mieczysława Tretera i odpowiadającą jego widzeniu polskiej sztuki współ-
czesnej17. Dobór uczestników ekspozycji nie budził zastrzeżeń łotewskich kry-
tyków. Nie mając dostatecznego rozeznania we współczesnej sztuce polskiej,
bezkrytycznie przyjmowali punkt widzenia Tretera, przedstawiony we wstępie
do katalogu. Tylko recenzent pisma „Bohema” zauważył przewagę przedsta-
wicieli „szkoły krakowskiej”18, a Uga Skulme odniósł wrażenie, że o wyborze
decydowała nie jakość prac, ale zasługi i pozycja artystów, ponieważ w polskiej
reprezentacji doliczył się aż 12 profesorów19.
14 Eksponowane były prace Heleny Bukowskiej, Zofii Czasznickiej, Krystyny Dydyńskiej,
Julii Gródeckiej, Janiny Grzędzielskiej, Haliny Jastrzębowskiej, Haliny Karpińskiej, Lucjana Kin-
topfa, Heleny Kuczmaszewskiej, Eleonory Płutyńskiej i Krystyny Szczepanowskiej.
15 Polijas tagadnes telojosds makslas izstade. Rlgas pilsetas makslas muzeja. Riga - 1934,
Riga 1934.
16 Treter, Sztuka polska, [w:] ibidem, s. 26.
17 O poglądach Tretera na polską sztukę współczesną i ich wpływie na wystawy TOSSPO
zob. Katarzyna Nowakowska-Sito, TOSSPO - propaganda sztuki polskiej za granicę w dwu-
dziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka i władza, red. Dariusz Konstantynów, Robert Pa-
sieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 2001, s. 143-155.
18 V. P-ts, Polijas tagatnes makslas izstade, „Bohema” 1934, nr 4 (z 10 II).
19 Skulme, Polu mahkslas...
Polsko-
-łotewskie
kontakty
artystyczne...
271
(108 obrazów olejnych i 8 malowanych temperą). Rzeźbę reprezentowało
5 twórców, którzy wystawili 48 dzieł wykonanych w drewnie, brązie i mar-
murze. Poza 18 autolitografiami Leona Wyczółkowskiego na wystawie nie
było prac graficznych. Dopełnieniem ekspozycji były polskie czasopis-
ma artystyczne i książki o sztuce (ił. 5-6). Wystawie towarzyszył katalog,
do którego wstęp (w języku łotewskim i polskim) napisał Mieczysław Treter.
Okładkę katalogu oraz plakat zaprojektowali Ludwik Gardowski i Mieczy-
sław Jurgielewicz (ił. 7)15.
We wstępie do katalogu Treter zastrzegał, że celem wystawy nie jest poka-
zanie wszystkiego, co w powojennej sztuce polskiej jest tego warte, ale przed-
stawienie reprezentatywnego wyboru odzwierciedlającego najważniejsze
nurty i najciekawszych twórców. Reprezentację współczesnej sztuki polskiej
w Rydze tworzyły dzieła „klasyków” z Towarzystwa Sztuka oraz przedstawi-
cieli umiarkowanej nowoczesności - poczynając od Rytmu, a na uczniach
Pruszkowskiego ze Szkoły Warszawskiej kończąc. Na wystawie nie znalazły
się ani dzieła artystycznych maruderów, ani twórców radykalnie awangardo-
wych. O tych ostatnich Treter pisał we wstępie, że poza architekturą ich eks-
perymenty „nie wydały ciekawszych i trwalszych a oryginalnych owoców”16.
Artystyczną „lewicą” na ryskiej wystawie byli Romuald Kamil Witkowski,
Konstanty Mackiewicz i Marian Jerzy Malicki.
Ogólnie ekspozycja nie różniła się od innych przygotowywanych przez
TOSSPO zgodnie z koncepcją tego rodzaju pokazów sformułowaną przez
Mieczysława Tretera i odpowiadającą jego widzeniu polskiej sztuki współ-
czesnej17. Dobór uczestników ekspozycji nie budził zastrzeżeń łotewskich kry-
tyków. Nie mając dostatecznego rozeznania we współczesnej sztuce polskiej,
bezkrytycznie przyjmowali punkt widzenia Tretera, przedstawiony we wstępie
do katalogu. Tylko recenzent pisma „Bohema” zauważył przewagę przedsta-
wicieli „szkoły krakowskiej”18, a Uga Skulme odniósł wrażenie, że o wyborze
decydowała nie jakość prac, ale zasługi i pozycja artystów, ponieważ w polskiej
reprezentacji doliczył się aż 12 profesorów19.
14 Eksponowane były prace Heleny Bukowskiej, Zofii Czasznickiej, Krystyny Dydyńskiej,
Julii Gródeckiej, Janiny Grzędzielskiej, Haliny Jastrzębowskiej, Haliny Karpińskiej, Lucjana Kin-
topfa, Heleny Kuczmaszewskiej, Eleonory Płutyńskiej i Krystyny Szczepanowskiej.
15 Polijas tagadnes telojosds makslas izstade. Rlgas pilsetas makslas muzeja. Riga - 1934,
Riga 1934.
16 Treter, Sztuka polska, [w:] ibidem, s. 26.
17 O poglądach Tretera na polską sztukę współczesną i ich wpływie na wystawy TOSSPO
zob. Katarzyna Nowakowska-Sito, TOSSPO - propaganda sztuki polskiej za granicę w dwu-
dziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka i władza, red. Dariusz Konstantynów, Robert Pa-
sieczny, Piotr Paszkiewicz, Warszawa 2001, s. 143-155.
18 V. P-ts, Polijas tagatnes makslas izstade, „Bohema” 1934, nr 4 (z 10 II).
19 Skulme, Polu mahkslas...
Polsko-
-łotewskie
kontakty
artystyczne...
271