DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0353
Podobne sześcioramienne gwiazdy (jednak bez krzyża) zostały odnalezione
na podobraziach malarskich i zostały rozpoznane jako pochodzące z Meche-
len, gdzie były używane w początkach XVII w.34
Ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Niedzicy eksponowano dwa za-
bytki - Ostatnią Wieczerzę35 i Zesłanie Ducha Świętego36, oba wykonane
w drugiej ćwierci XVII w. w warsztacie Raphaela Tissenakena. W przy-
padku pierwszego z nich na dębowej deseczce, do której przytwierdzo-
ny jest alabastrowy relief, w centrum znajdują się wykonane atramentem
majuskulowe litery I T, którymi zapewne w ten sposób zapisano słabo już
widoczną sygnaturę znajdującą się w podłużnym kartuszu na samym relie-
fie. Na drugim reliefie niedzickim (Zesłanie Ducha Świętego) w kartuszu
u dołu reliefu znajduje się z kolei dobrze czytelny znak warsztatu Raphaela
Tissenakena (il. 11).
W stosunku do kolejnego zabytku - szkatułki wykonanej około 1650 r.
przez nieznany warsztat z Mechelen37 - udało się stwierdzić, że w zbiorach
gdańskich znalazła się ona bardzo wcześnie, w 1886 r., jest więc możliwe, że była
elementem wyposażenia gdańskiego domu. W związku z przygotowywaniem
wystawy odnaleziono kilkanaście egzemplarzy podobnych zabytków (il. 12)38.
Świadczy to o popularności tego typu przedmiotów, wytwarzanych zapewne
z odpadów uzyskanych przy produkcji płytek służących do wykonania relie-
fów i przez to niezbyt drogich. Przedmioty tego rodzaju, będące przykładem
dekoracyjnego łączenia niewielkich płytek alabastrowych z czernionym drew-
nem imitującym heban, więc w stylistyce popularnej w pierwszej połowie
XVII w., mogły cieszyć się znaczną popularnością. Potwierdzenie zapropono-
wanego w katalogu czasu powstania szkatułki stanowi zabytek, który jest dato-
wany inskrypcyjnie na 1657 r.39 Z kolei inny egzemplarz jest wyklejony orygi-
nalnym weneckim papierem marmurkowym, podobnie jak zabytek gdański40.
34 Por. Georges van Doorslaer, Marqu.es de sculpteurs et de polichromeurs malinois, „Revue
belge darcheologie et d’histoire de Fart/Belgisch tijdschrift voor oudheidkunde en kunstges-
chiedenis” 1933, 3, s. 159-176; Małgorzata Szuster-Gawłowska, Znaki cechowe na odwrociach...,
s. 15-16, s. 170 (kat. 70-71), s. 188 (il. 70-71).
35 Muzeum Zamkowe w Niedzicy, nr inw. MZN-I/100 SHS 2597; zob. Materia światła
i ciała..., s. 272-275, kat. 1.46, il. (oprać. Jacek Kriegseisen).
36 Muzeum Zamkowe w Niedzicy, nr inw. MZN-I/99 SHS 2596; zob. Materia światła
i ciała..., s. 276-279, kat. 1.47, il. (oprać. Jacek Kriegseisen).
37 Muzeum Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG/SD/3/Mb; zob. Materia światła i ciała...,
s. 280-281, kat. 1.48, ił. (oprać. Lech Łopuski).
38 Na zdjęciu w górnym rzędzie - Christies London, 30 November 2010, lot 353 i oferta
Wilkinsons Auctioneers, Doncaster, South Yorkshire; w środkowym rzędzie - Christies Amster-
dam, 30 June-1 July 2009, lot 5 i Christies London, 20 May 2008, lot 85; w dolnym rzędzie -
Christies London, 4 July 1995, lot 29 i Christies Amsterdam, 15-16 December 2008, lot 206.
Ponadto: Koller Zurich, 19. Marz 2008, lot 5445.
39 Christies London, 4 July 1995, lot 29.
40 Christies London, 30 November 2010, lot 353.
Addenda
do katalogu
wystawy...
347
na podobraziach malarskich i zostały rozpoznane jako pochodzące z Meche-
len, gdzie były używane w początkach XVII w.34
Ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Niedzicy eksponowano dwa za-
bytki - Ostatnią Wieczerzę35 i Zesłanie Ducha Świętego36, oba wykonane
w drugiej ćwierci XVII w. w warsztacie Raphaela Tissenakena. W przy-
padku pierwszego z nich na dębowej deseczce, do której przytwierdzo-
ny jest alabastrowy relief, w centrum znajdują się wykonane atramentem
majuskulowe litery I T, którymi zapewne w ten sposób zapisano słabo już
widoczną sygnaturę znajdującą się w podłużnym kartuszu na samym relie-
fie. Na drugim reliefie niedzickim (Zesłanie Ducha Świętego) w kartuszu
u dołu reliefu znajduje się z kolei dobrze czytelny znak warsztatu Raphaela
Tissenakena (il. 11).
W stosunku do kolejnego zabytku - szkatułki wykonanej około 1650 r.
przez nieznany warsztat z Mechelen37 - udało się stwierdzić, że w zbiorach
gdańskich znalazła się ona bardzo wcześnie, w 1886 r., jest więc możliwe, że była
elementem wyposażenia gdańskiego domu. W związku z przygotowywaniem
wystawy odnaleziono kilkanaście egzemplarzy podobnych zabytków (il. 12)38.
Świadczy to o popularności tego typu przedmiotów, wytwarzanych zapewne
z odpadów uzyskanych przy produkcji płytek służących do wykonania relie-
fów i przez to niezbyt drogich. Przedmioty tego rodzaju, będące przykładem
dekoracyjnego łączenia niewielkich płytek alabastrowych z czernionym drew-
nem imitującym heban, więc w stylistyce popularnej w pierwszej połowie
XVII w., mogły cieszyć się znaczną popularnością. Potwierdzenie zapropono-
wanego w katalogu czasu powstania szkatułki stanowi zabytek, który jest dato-
wany inskrypcyjnie na 1657 r.39 Z kolei inny egzemplarz jest wyklejony orygi-
nalnym weneckim papierem marmurkowym, podobnie jak zabytek gdański40.
34 Por. Georges van Doorslaer, Marqu.es de sculpteurs et de polichromeurs malinois, „Revue
belge darcheologie et d’histoire de Fart/Belgisch tijdschrift voor oudheidkunde en kunstges-
chiedenis” 1933, 3, s. 159-176; Małgorzata Szuster-Gawłowska, Znaki cechowe na odwrociach...,
s. 15-16, s. 170 (kat. 70-71), s. 188 (il. 70-71).
35 Muzeum Zamkowe w Niedzicy, nr inw. MZN-I/100 SHS 2597; zob. Materia światła
i ciała..., s. 272-275, kat. 1.46, il. (oprać. Jacek Kriegseisen).
36 Muzeum Zamkowe w Niedzicy, nr inw. MZN-I/99 SHS 2596; zob. Materia światła
i ciała..., s. 276-279, kat. 1.47, il. (oprać. Jacek Kriegseisen).
37 Muzeum Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG/SD/3/Mb; zob. Materia światła i ciała...,
s. 280-281, kat. 1.48, ił. (oprać. Lech Łopuski).
38 Na zdjęciu w górnym rzędzie - Christies London, 30 November 2010, lot 353 i oferta
Wilkinsons Auctioneers, Doncaster, South Yorkshire; w środkowym rzędzie - Christies Amster-
dam, 30 June-1 July 2009, lot 5 i Christies London, 20 May 2008, lot 85; w dolnym rzędzie -
Christies London, 4 July 1995, lot 29 i Christies Amsterdam, 15-16 December 2008, lot 206.
Ponadto: Koller Zurich, 19. Marz 2008, lot 5445.
39 Christies London, 4 July 1995, lot 29.
40 Christies London, 30 November 2010, lot 353.
Addenda
do katalogu
wystawy...
347