należy go postawić obok takich mistrzów, jak Jean Malouel, Henri Bellechose
i Bracia Limburg. Wprawdzie nazwiska tych artystów są związane z istotnymi
dla gdańskiego dzieła artystycznymi impulsami, trudno jednak wobec strat
w pierwotnych zasobach określić rodzaj kontaktów malarza Trójcy Świętej
z wymienionymi twórcami niderlandzkiego pochodzenia.

O retabulum
Trójcy Świętej
bractwa
św. Jerzego...

Awers obrazu Trójcy Świętej - nowe obserwacje i ustalenia
badaczy po roku 2005

Na powyższych konstatacjach zamyka się studium obrazu, które przedsta-
wiłem w artykule zredagowanym w roku 2005, a opublikowanym w 2006 r.61
W tym miejscu zreferować trzeba obserwacje i ustalenia poczynione przez
innych badaczy, ogłoszone równolegle lub później.

Albert Chatelet umieścił Trójcę Świętą w kręgu malarstwa brugijskiego
początku XV w. Podstawę do tego domysłu dały mu analogie z witrażami
ukazującymi anioły, wykonanymi przez Christiana van de Voorde i stanowią-
cymi pierwotnie fragment dekoracji ratusza w Brugii62. Witraże te powstały
w trzech kampaniach: 1385-1386, 1395-1396, 1403-140463. Jednocześnie
Chatelet nie pomija relacji obrazu z malarstwem paryskim (Grandę Pieta
Ronde), podkreśla jednak w gdańskim moment „monumentalno-rzeźbiarski”,
różny od subtelnej malarsko-linearnej orientacji dzieł paryskich i stwierdza,
iż obraz gdański jest poprzednikiem i zapowiedzią dzieł nurtu reprezento-
wanego przez tablice frankfurckie Mistrza z Flemalle. Baza brugijska sta-
ła się dla Chateleta punktem wyjścia do przypomnienia czynnego w Brugii
a potem około 1406 r. w Państwie Zakonnym Jana van der Mattena, któremu
(bądź jego kręgowi) przypisał tablicę z Gdańska. Wprawdzie wiadomo, że był
on rzeźbiarzem, Chatelet podkreśla jednak, iż zdarzało się łączenie kompe-
tencji malarza i rzeźbiarza.

Antje-Fee Kóllermann w katalogu wystawy „Der Meister von Flemalle und
Rogier van der Weyden” rozpatruje gdańską Trójcę Świętą wśród nielicznych
dzieł niderlandzkich powstałych, jak mówi tytuł rozprawy, „Przed van Eyckiem
i Flemallczykiem” (Vor Van Eyck und dem Flemaller). Z perspektywy obrazu
gdańskiego tytuł ten jest o tyle nieścisły, że autorka przyjmuje jego datowanie
na trzecią dekadę XV w., a nawet bodaj nie wyklucza jego powstania w następ-
nym dziesięcioleciu64. Kóllermann podkreśla w obrazie równoczesność rozma-
itych, przecinających się w nim kierunków artystycznych, a więc łączenie star-
szych tendencji (zależności od dzieł Malouela) z nowymi, które uwidaczniają

61 Zob. przyp. 8.

62 Chatelet, Van Eyck, s. 9-11 i il., s. 8. Witraże znajdują się obecnie Gruuthuse Museum
w Brugii.

63 Autor nie precyzuje, w ramach której wykonano wyobrażenia aniołów.

64 Kóllermann, Vor Van Eyck, podpis pod il. 35 (ok. 1420-1430) oraz s. 48.

33