DOI Artikel:
Wind, Edgar: Rewolucja w malarstwie historycznym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27409#0045
REWOLUCJA W MALARSTWIE HISTORYCZNYM
43
jektowaniu kostiumów było przede wszystkim inspirowane patriotycznym zain-
teresowaniem przeszłością i początkowo ograniczone jedynie do tematów z
historii narodowej. To właśnie Henryka IV, Ryszarda III i Jane Shore, nie zaś
Tamerlana, Hamleta czy Barbarossę wystawiono w londyńskim sezonie teatral-
nym w latach 1762-1763, „z postaciami ubranymi w nowe stroje, zgodnie ze
zwyczajami epoki”6. To samo daje się zauważyć w innych krajach. Na przy-
kład w Niemczech pierwszymi sztukami odgrywanymi im genauesten Kostiim
były Hermann (1766) Eliasa Schlegla i Hermann und Thusnelda (1768) Ayren-
hoffa7. Na scenie paryskiej sensacyjny sukces odniosła w r. 1765 tragédie pa-
triotique Dormont de Belloya Sąd w Calais [Le Siège de Calais]. W tymże
samym roku Lepicie wystawił swój prowokacyjny obraz Lądowanie Wilhelma
Zdobywcy u wybrzeży Anglii [La descente de Guillaume le Conquérant sur les
côtes d’Angleterre]8. Obydwa obrazy, pełne tematycznych aluzji, stały się
wyrazem tego, co zostało nazwane „kultem narodowego średniowiecza” [le
culte du moyen âge national]. Narodowy kostium z epoki służył jako przy-
krywka dla wyrażania dążeń współczesnych.
Około 1770-1771 r. projektanci sceniczni, dramaturdzy i malarze historyczni
jakby ponownie przyswoili sobie regułę Racine’a, głoszącą, że stylizowana
egzotyka przedstawionej scenerii [setting] tak samo przyczynia się do spotęgo-
wania wzniosłości dzieła jak dystans czasowy i że pozwala przedstawić to,
czego wzbraniały klasyczne reguły stylu wzniosłego, a mianowicie - wydarze-
nia współczesne bez kostiumologicznego zafałszowania. Dążenie do historycznej
poprawności w odtwarzaniu patriotycznych scen z odległej przeszłości roz-
ciągnięto na związane ze współczesnym patriotyzmem przedstawienia odległych
krajów. Oficer kolonialny i odkrywca przejmują rolę tragicznego bohatera.
Śmierć generała Wolfe’a Westa znajduje zatem swój odpowiednik w dramacie
współczesnym. Pierwszą tragedią wierszem, w której bohater pojawia się jako
postać współczesna, ale zarazem nie pozbawiona niczego z tradycyjnego dosto-
jeństwa, była Wdowa z Malabaru [La Veuve du Malabar] Lamierre’a (wysta-
wiona po raz pierwszy w r. 1770, wznowiona i wydana w r. 1780). Okrzyknięto
ją jako śmiałą innowację9, ale - co znamienne - z tej tylko przyczyny, że jej
bohater, jak na obrazie Westa, jest oficerem kolonialnym10. W r. 1771, kiedy
6 The Public Advertiser, 25 October 1762, cyt. przez W. Koppa, dz. cyt., s. 68 i n.
7 K o p p, dz. cyt., s. 70, przyp. 1. Zob. także: W. K 1 a r a, Schauspielkostiim und Schaus-
pieldarstellung. Entwicklungsfragen des deutschen Theaters im 18 Jahrhundert (1931), s. 3, 37
i 19, przyp. 91. W niemalże dokładnie tym samym czasie J. H. Tischbein namalował Hermanns-
schlacht, potwierdzone przez A. Neumeyer (dz. cyt.).
8 L o c q u i n, dz. cyt., s. 280; F. G a i f f e, Le Drame en France au XVIIIe siècle (1910),
s. 410 i nn.
9 K 1 a r a, dz. cyt., s. 119.
10 Dokładnym przeciwieństwem bohatera kolonialnego jest egzotyczny krytyk: Chińczyk,
43
jektowaniu kostiumów było przede wszystkim inspirowane patriotycznym zain-
teresowaniem przeszłością i początkowo ograniczone jedynie do tematów z
historii narodowej. To właśnie Henryka IV, Ryszarda III i Jane Shore, nie zaś
Tamerlana, Hamleta czy Barbarossę wystawiono w londyńskim sezonie teatral-
nym w latach 1762-1763, „z postaciami ubranymi w nowe stroje, zgodnie ze
zwyczajami epoki”6. To samo daje się zauważyć w innych krajach. Na przy-
kład w Niemczech pierwszymi sztukami odgrywanymi im genauesten Kostiim
były Hermann (1766) Eliasa Schlegla i Hermann und Thusnelda (1768) Ayren-
hoffa7. Na scenie paryskiej sensacyjny sukces odniosła w r. 1765 tragédie pa-
triotique Dormont de Belloya Sąd w Calais [Le Siège de Calais]. W tymże
samym roku Lepicie wystawił swój prowokacyjny obraz Lądowanie Wilhelma
Zdobywcy u wybrzeży Anglii [La descente de Guillaume le Conquérant sur les
côtes d’Angleterre]8. Obydwa obrazy, pełne tematycznych aluzji, stały się
wyrazem tego, co zostało nazwane „kultem narodowego średniowiecza” [le
culte du moyen âge national]. Narodowy kostium z epoki służył jako przy-
krywka dla wyrażania dążeń współczesnych.
Około 1770-1771 r. projektanci sceniczni, dramaturdzy i malarze historyczni
jakby ponownie przyswoili sobie regułę Racine’a, głoszącą, że stylizowana
egzotyka przedstawionej scenerii [setting] tak samo przyczynia się do spotęgo-
wania wzniosłości dzieła jak dystans czasowy i że pozwala przedstawić to,
czego wzbraniały klasyczne reguły stylu wzniosłego, a mianowicie - wydarze-
nia współczesne bez kostiumologicznego zafałszowania. Dążenie do historycznej
poprawności w odtwarzaniu patriotycznych scen z odległej przeszłości roz-
ciągnięto na związane ze współczesnym patriotyzmem przedstawienia odległych
krajów. Oficer kolonialny i odkrywca przejmują rolę tragicznego bohatera.
Śmierć generała Wolfe’a Westa znajduje zatem swój odpowiednik w dramacie
współczesnym. Pierwszą tragedią wierszem, w której bohater pojawia się jako
postać współczesna, ale zarazem nie pozbawiona niczego z tradycyjnego dosto-
jeństwa, była Wdowa z Malabaru [La Veuve du Malabar] Lamierre’a (wysta-
wiona po raz pierwszy w r. 1770, wznowiona i wydana w r. 1780). Okrzyknięto
ją jako śmiałą innowację9, ale - co znamienne - z tej tylko przyczyny, że jej
bohater, jak na obrazie Westa, jest oficerem kolonialnym10. W r. 1771, kiedy
6 The Public Advertiser, 25 October 1762, cyt. przez W. Koppa, dz. cyt., s. 68 i n.
7 K o p p, dz. cyt., s. 70, przyp. 1. Zob. także: W. K 1 a r a, Schauspielkostiim und Schaus-
pieldarstellung. Entwicklungsfragen des deutschen Theaters im 18 Jahrhundert (1931), s. 3, 37
i 19, przyp. 91. W niemalże dokładnie tym samym czasie J. H. Tischbein namalował Hermanns-
schlacht, potwierdzone przez A. Neumeyer (dz. cyt.).
8 L o c q u i n, dz. cyt., s. 280; F. G a i f f e, Le Drame en France au XVIIIe siècle (1910),
s. 410 i nn.
9 K 1 a r a, dz. cyt., s. 119.
10 Dokładnym przeciwieństwem bohatera kolonialnego jest egzotyczny krytyk: Chińczyk,