DOI Artikel:
Bagłajewski, Arkadiusz: Ut poesis pictura - o interpretacji Jana Styki Chorału Kornela Ujejskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27409#0105
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLIII, zeszyt 4 - 1995
ARKADIUSZ BAGŁAJEWSKI
Lublin
UT POESIS PICTURA - O INTERPRETACJI JANA STYKI
CHORAŁU KORNELA UJEJSKIEGO
Przyszedł rok 1846. Ten mną wstrząsnął do gruntu. W kilku nocach w Lubszy napisałem
Skargi Jeremiego. Chorał napisałem wcześniej, napisałem go we Lwowie (bo jeździłem często do
Lwowa), napisałem po wysłuchaniu muzycznej kompozycji Józefa Nikorowicza w Zboiskach,
gdzie mnie i wielu innych z młodzieży na podwieczorek zaprosił. Słowa dorobione były do
muzyki, która mnie zachwyciła1.
Chorał, najsławniejszy utwór z cyklu biblijnych stylizacji Ujejskiego Skargi
Jeremiego, powstał osobno i w w. XIX wiódł samoistne życie, odczytywany
jako jeden z najważniejszych romantycznych utworów patriotycznych, wyrażają-
cych sens narodowej martyrologii. Powstały pod wrażeniem kompozycji Nikoro-
wicza, co potwierdzał sam poeta, może być interpretowany w porządku ut mu-
sica poesis, tak jak inne „muzyczne” utwory i cykle liryczne Ujejskiego2. W
niniejszym szkicu interesuje mnie wszakże inny aspekt „korespondencyjnego”
funkcjonowania utworu - dokonana przez Jana Stykę malarska interpretacja
tekstu Ujejskiego, przedstawiona w cyklu ilustracji do Chorału z r. 1893.
W XIX w., jak wspomniałem, Chorał zrobił prawdziwą karierę i był czytany
nie tylko jako poetyckie świadectwo rabacji galicyjskiej, ale także jako utwór
syntetyzujący doświadczenia narodowe w trzech zaborach. Styl odbioru, w
którym akcentowano „oderwanie” Chorału od kontekstu wydarzeń r. 1846,
1 K. U j e j s k i, Moja autobiografia, „Lamus”, zima 1908-1909, s. 91, 92.
2 Zwłaszcza Tłumaczenia Szopena i Tłumaczenia Beethovena, a także drobne utwory liryczne
Ujejskiego wykazują rozmaite nawiązania „muzyczne”, od organizacji brzmieniowej, rytmiki,
śpiewnego tempa po melodykę wiersza i cytaty muzyczne. Jest to jednak trudne do przekonywają-
cego zanalizowania z uwagi na brak wypracowanych narzędzi badawczych w porównawczej
analizie „muzyczności” literatury. Zob.: Cz. Zgorzelski, Elementy „muzyczności” w poezji
lirycznej, [w:] tenże, Obserwacje, Warszawa 1993; M. G ł o w i ń s k i, Literackość muzyki
- muzyczność literatury, [w:] tenże, Poetyka i okolice. Warszawa 1992. Inny problem do
zbadania przez muzykologa wiąże się z popularnością opracowań muzyczno-wokalnych Chorału
od Józefa Nowakowskiego (1860) po Romana Palestra (1945) i Romualda Twardowskiego (1982).
Tom XLIII, zeszyt 4 - 1995
ARKADIUSZ BAGŁAJEWSKI
Lublin
UT POESIS PICTURA - O INTERPRETACJI JANA STYKI
CHORAŁU KORNELA UJEJSKIEGO
Przyszedł rok 1846. Ten mną wstrząsnął do gruntu. W kilku nocach w Lubszy napisałem
Skargi Jeremiego. Chorał napisałem wcześniej, napisałem go we Lwowie (bo jeździłem często do
Lwowa), napisałem po wysłuchaniu muzycznej kompozycji Józefa Nikorowicza w Zboiskach,
gdzie mnie i wielu innych z młodzieży na podwieczorek zaprosił. Słowa dorobione były do
muzyki, która mnie zachwyciła1.
Chorał, najsławniejszy utwór z cyklu biblijnych stylizacji Ujejskiego Skargi
Jeremiego, powstał osobno i w w. XIX wiódł samoistne życie, odczytywany
jako jeden z najważniejszych romantycznych utworów patriotycznych, wyrażają-
cych sens narodowej martyrologii. Powstały pod wrażeniem kompozycji Nikoro-
wicza, co potwierdzał sam poeta, może być interpretowany w porządku ut mu-
sica poesis, tak jak inne „muzyczne” utwory i cykle liryczne Ujejskiego2. W
niniejszym szkicu interesuje mnie wszakże inny aspekt „korespondencyjnego”
funkcjonowania utworu - dokonana przez Jana Stykę malarska interpretacja
tekstu Ujejskiego, przedstawiona w cyklu ilustracji do Chorału z r. 1893.
W XIX w., jak wspomniałem, Chorał zrobił prawdziwą karierę i był czytany
nie tylko jako poetyckie świadectwo rabacji galicyjskiej, ale także jako utwór
syntetyzujący doświadczenia narodowe w trzech zaborach. Styl odbioru, w
którym akcentowano „oderwanie” Chorału od kontekstu wydarzeń r. 1846,
1 K. U j e j s k i, Moja autobiografia, „Lamus”, zima 1908-1909, s. 91, 92.
2 Zwłaszcza Tłumaczenia Szopena i Tłumaczenia Beethovena, a także drobne utwory liryczne
Ujejskiego wykazują rozmaite nawiązania „muzyczne”, od organizacji brzmieniowej, rytmiki,
śpiewnego tempa po melodykę wiersza i cytaty muzyczne. Jest to jednak trudne do przekonywają-
cego zanalizowania z uwagi na brak wypracowanych narzędzi badawczych w porównawczej
analizie „muzyczności” literatury. Zob.: Cz. Zgorzelski, Elementy „muzyczności” w poezji
lirycznej, [w:] tenże, Obserwacje, Warszawa 1993; M. G ł o w i ń s k i, Literackość muzyki
- muzyczność literatury, [w:] tenże, Poetyka i okolice. Warszawa 1992. Inny problem do
zbadania przez muzykologa wiąże się z popularnością opracowań muzyczno-wokalnych Chorału
od Józefa Nowakowskiego (1860) po Romana Palestra (1945) i Romualda Twardowskiego (1982).