DOI Artikel:
Bagłajewski, Arkadiusz: Ut poesis pictura - o interpretacji Jana Styki Chorału Kornela Ujejskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27409#0115
O INTERPRETACJI JANA STYKI CHORAŁU KORNELA UJEJSKIEGO
113
liryczne zrazu wyraża wyprowadzone z Księgi Hioba zwątpienie w Boga, który
zsyła na naród tak dojmujące cierpienia, by wyrazić przekonanie - jak Hiob -
iż w obliczu katastrofy należy zachować bezgraniczną ufność Bogu14. Idea
teologiczna Księgi Hioba - przekonanie, iż cierpienie jest karą za grzechy oraz
że istnieje cierpienie nie zawinione, z dopustu Bożego, niezrozumienie przez
człowieka zamiarów Bożych, przez Ujejskiego zostało wmontowane w przejęty
z Księgi Jeremiasza schemat upadku grzesznego narodu za sprzeciwianie się
zamiarom Boga. Styka, wprowadzając wyrazisty znak ikoniczny (cierpiący
polski Hiob), trafnie wyinterpretował sensy literackie poprzez znaki malarskie.
Podobnie uczynił w kolejnej ilustracji, czyli Bratobójstwie. Umieszczony w
centrum kompozycji nagi trup to niewątpliwie zabity Abel15.
Syn zabił matkę, brat zabił brata,
Mnóstwo Kainów jest pośród nas.
Te słowa z czwartej strofy stanowią motto do ilustracji. W utworze Ujejskiego
przyrównanie chłopstwa do Kainów wyzyskuje wyjaśnienia teologiczne: oddale-
nie od Boga rodzi zło. Dlatego w ostatnim wersie „ja” liryczne skieruje do
Boga prośbę: „O! rękę karaj, nie ślepy miecz!” Rękę - czyli Austriaków, którzy
podburzyli chłopów-Kainów do morderstw. Ujejski wyraziście akcentuje niewin-
ność chłopów-Kainów, idąc za romantycznymi wyobrażeniami idealizującymi
lud. Styka w swojej ilustracji zatrzymuje się jakby na takiej interpretacji, która
wyzyskuje sens zabójstwa Abla, dokonany czyn zbrodni na szlachcie. Wyekspo-
nowanie wątku Abla, a nie - jak uczynił Ujejski - Kaina, pozwala Styce
konsekwentnie prowadzić znaczenia zawarte w cyklu ilustracji. Abel jest wszak
męczennikiem za wiarę i sprawiedliwość, a album Styki dobitnie akcentuje w
kolejnych ilustracjach znaczenia martyrologiczne umieszczane w perspektywie
mesjanistycznej - nadziei rozumianej mesjanistycznie (za tekstem Ujejskiego).
Abel w Nowym Testamencie jest męczennikiem zapowiadającym męczeństwo
Chrystusa (Mt 23, 35) - ilustracja sugeruje więc istotne dla interpretacji Cho-
rału sensy narodowej martyrologii, mimo „odwrócenia” w stosunku do tekstu
Ujejskiego wątku Kaina i Abla.
Kolejna ilustracja, W kopalniach... (il. 5), wydaje się najdalej odchodzić
tematycznie od utworu Ujejskiego. Strofa piąta nie przynosi wizji poetyckiej
syberyjskiego męczeństwa, ale prośbę „ja” lirycznego skierowaną do Boga
o „blask męczeństwa”. „Blask męczeństwa”, wedle romantycznych wyobrażeń,
14 Cytowane przez Stykę motto dopełnione jest w trzeciej strofie Chorału wersem: „Sądź nas
po sercu, nie według słów!” W Księdze Hioba kilkakrotnie pojawia się wyrażona przez Hioba
prośba, aby nie sądzić jego zachowań wedle słów, które wypowiadał w cierpieniu (por. np. Hi 39,
31-35; 42, 1-6).
15 Jak na obrazach G. Reniego {Kain zabija Abla) czy Tycjana.
113
liryczne zrazu wyraża wyprowadzone z Księgi Hioba zwątpienie w Boga, który
zsyła na naród tak dojmujące cierpienia, by wyrazić przekonanie - jak Hiob -
iż w obliczu katastrofy należy zachować bezgraniczną ufność Bogu14. Idea
teologiczna Księgi Hioba - przekonanie, iż cierpienie jest karą za grzechy oraz
że istnieje cierpienie nie zawinione, z dopustu Bożego, niezrozumienie przez
człowieka zamiarów Bożych, przez Ujejskiego zostało wmontowane w przejęty
z Księgi Jeremiasza schemat upadku grzesznego narodu za sprzeciwianie się
zamiarom Boga. Styka, wprowadzając wyrazisty znak ikoniczny (cierpiący
polski Hiob), trafnie wyinterpretował sensy literackie poprzez znaki malarskie.
Podobnie uczynił w kolejnej ilustracji, czyli Bratobójstwie. Umieszczony w
centrum kompozycji nagi trup to niewątpliwie zabity Abel15.
Syn zabił matkę, brat zabił brata,
Mnóstwo Kainów jest pośród nas.
Te słowa z czwartej strofy stanowią motto do ilustracji. W utworze Ujejskiego
przyrównanie chłopstwa do Kainów wyzyskuje wyjaśnienia teologiczne: oddale-
nie od Boga rodzi zło. Dlatego w ostatnim wersie „ja” liryczne skieruje do
Boga prośbę: „O! rękę karaj, nie ślepy miecz!” Rękę - czyli Austriaków, którzy
podburzyli chłopów-Kainów do morderstw. Ujejski wyraziście akcentuje niewin-
ność chłopów-Kainów, idąc za romantycznymi wyobrażeniami idealizującymi
lud. Styka w swojej ilustracji zatrzymuje się jakby na takiej interpretacji, która
wyzyskuje sens zabójstwa Abla, dokonany czyn zbrodni na szlachcie. Wyekspo-
nowanie wątku Abla, a nie - jak uczynił Ujejski - Kaina, pozwala Styce
konsekwentnie prowadzić znaczenia zawarte w cyklu ilustracji. Abel jest wszak
męczennikiem za wiarę i sprawiedliwość, a album Styki dobitnie akcentuje w
kolejnych ilustracjach znaczenia martyrologiczne umieszczane w perspektywie
mesjanistycznej - nadziei rozumianej mesjanistycznie (za tekstem Ujejskiego).
Abel w Nowym Testamencie jest męczennikiem zapowiadającym męczeństwo
Chrystusa (Mt 23, 35) - ilustracja sugeruje więc istotne dla interpretacji Cho-
rału sensy narodowej martyrologii, mimo „odwrócenia” w stosunku do tekstu
Ujejskiego wątku Kaina i Abla.
Kolejna ilustracja, W kopalniach... (il. 5), wydaje się najdalej odchodzić
tematycznie od utworu Ujejskiego. Strofa piąta nie przynosi wizji poetyckiej
syberyjskiego męczeństwa, ale prośbę „ja” lirycznego skierowaną do Boga
o „blask męczeństwa”. „Blask męczeństwa”, wedle romantycznych wyobrażeń,
14 Cytowane przez Stykę motto dopełnione jest w trzeciej strofie Chorału wersem: „Sądź nas
po sercu, nie według słów!” W Księdze Hioba kilkakrotnie pojawia się wyrażona przez Hioba
prośba, aby nie sądzić jego zachowań wedle słów, które wypowiadał w cierpieniu (por. np. Hi 39,
31-35; 42, 1-6).
15 Jak na obrazach G. Reniego {Kain zabija Abla) czy Tycjana.