DOI Artikel:
Sosnowska, Joanna: Sztuka w oczach polskiej prawicy do 1939 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0175
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
JOANNA SOSNOWSKA
Warszawa
SZTUKA W OCZACH POLSKIEJ PRAWICY DO 1939 ROKU
Lewicowość każdy z łatwością wytropi, opisze i sklasyfikuje, prawicowość
pozostaje czymś nieokreślonym, a przez to dla wielu podejrzanym, niepew-
nym, obskuranckim. Przez całe lata nie podejmując tematu, ignorując histo-
ryczne istnienie prawicy, tworzono jej negatywną legendę. Dlatego dziś
stwierdzenie, że korzenie kultury polskiej są lewicowe, nie budzi zbyt wielu
polemicznych wypowiedzi. Na porządku dziennym są natomiast głosy mylące
konserwatystów, ugrupowania chrześcijańskie i endecję, nie mówiąc już o
dalszych rozróżnieniach w ramach tej ostatniej. Potocznie wszystko, co nie
było otwarcie lewicowe, należało do prawicy i dlatego zdarza się również, że
za takie właśnie uchodzą „Wiadomości Literackie”. Minimalizowanie zna-
czenia prawicy w kształtowaniu politycznego oblicza Polski międzywojennej
spowodowało zatarcie granicy pomiędzy sanacją a formacją narodową.
Nie jest oczywiście możliwe zreferowanie poglądów prawicy na sztuki
plastyczne w jednym krótkim tekście, choćby ze względu na to, że formacja
ta od początku miała charakter niejednolity, a w ciągu półwiecza swego ist-
nienia, to jest do 1939 roku, ulegała wielokrotnie różnorakim przemianom.
Poniższe uwagi są zatem próbą zarysowania poglądów Narodowej Demokracji
na sztukę, ale jedynie w części skupionej wokół jej głównych, warszawskich
tygodników, jak „Myśl Narodowa” i „Prosto z mostu”, z minimalnym wyko-
rzystaniem innych publikacji i bez uwzględnienia różnic pomiędzy poszcze-
gólnymi ośrodkami, jak np. Warszawą a Poznaniem. Nie zostały zaś wzięte
pod uwagę, jako zbyt powierzchowne, poglądy głoszone na łamach dzienni-
ków, przeznaczone często dla czytelników nie przygotowanych do odbioru
sztuki. Brak odniesień do sytuacji międzynarodowej wynika ze wstępnego
charakteru badań. Ich celem było przede wszystkim wyznaczenie obszaru
zjawisk artystycznych, które mogą być łączone z endecją. Pominięto w więk-
szości rozliczne konteksty polityczne, których naświetlenie wymagałoby częs-
to bardzo szerokiej dyskusji z autorami różnych historycznych opracowań,
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
JOANNA SOSNOWSKA
Warszawa
SZTUKA W OCZACH POLSKIEJ PRAWICY DO 1939 ROKU
Lewicowość każdy z łatwością wytropi, opisze i sklasyfikuje, prawicowość
pozostaje czymś nieokreślonym, a przez to dla wielu podejrzanym, niepew-
nym, obskuranckim. Przez całe lata nie podejmując tematu, ignorując histo-
ryczne istnienie prawicy, tworzono jej negatywną legendę. Dlatego dziś
stwierdzenie, że korzenie kultury polskiej są lewicowe, nie budzi zbyt wielu
polemicznych wypowiedzi. Na porządku dziennym są natomiast głosy mylące
konserwatystów, ugrupowania chrześcijańskie i endecję, nie mówiąc już o
dalszych rozróżnieniach w ramach tej ostatniej. Potocznie wszystko, co nie
było otwarcie lewicowe, należało do prawicy i dlatego zdarza się również, że
za takie właśnie uchodzą „Wiadomości Literackie”. Minimalizowanie zna-
czenia prawicy w kształtowaniu politycznego oblicza Polski międzywojennej
spowodowało zatarcie granicy pomiędzy sanacją a formacją narodową.
Nie jest oczywiście możliwe zreferowanie poglądów prawicy na sztuki
plastyczne w jednym krótkim tekście, choćby ze względu na to, że formacja
ta od początku miała charakter niejednolity, a w ciągu półwiecza swego ist-
nienia, to jest do 1939 roku, ulegała wielokrotnie różnorakim przemianom.
Poniższe uwagi są zatem próbą zarysowania poglądów Narodowej Demokracji
na sztukę, ale jedynie w części skupionej wokół jej głównych, warszawskich
tygodników, jak „Myśl Narodowa” i „Prosto z mostu”, z minimalnym wyko-
rzystaniem innych publikacji i bez uwzględnienia różnic pomiędzy poszcze-
gólnymi ośrodkami, jak np. Warszawą a Poznaniem. Nie zostały zaś wzięte
pod uwagę, jako zbyt powierzchowne, poglądy głoszone na łamach dzienni-
ków, przeznaczone często dla czytelników nie przygotowanych do odbioru
sztuki. Brak odniesień do sytuacji międzynarodowej wynika ze wstępnego
charakteru badań. Ich celem było przede wszystkim wyznaczenie obszaru
zjawisk artystycznych, które mogą być łączone z endecją. Pominięto w więk-
szości rozliczne konteksty polityczne, których naświetlenie wymagałoby częs-
to bardzo szerokiej dyskusji z autorami różnych historycznych opracowań,