DOI article:
Kitowska-Łysiak, Małgorzata: Antoni Kamieński - ilustrator "ukochanej książki pokolenia"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27562#0173
ANTONI KAMIEŃSKI - ILUSTRATOR „UKOCHANEJ KSIĄŻKI POKOLENIA” 171
prozą przez Szymańskiego. Dzięki temu staje się jedną z najciekawszych,
bo najbardziej ekspresyjnych, w całym zbiorze.
III. MACIEJ MAZUR
Listę rysunków wykonanych przez Kamieńskiego do Szkiców uzupełnia
siedem prac do ostatniego zamieszczonego w tomie opowiadania pod tytułem
Maciej Mazur. Jest to historia zesłańca, który padł ofiarą donosu własnego
brata: Maciej pomagał powstańcom styczniowym, a brat powiadomił o tym
zaborców; w konsekwencji Maciej spowodował jego śmierć, za co zesłano go
do Jakucji. Znaczna część opowieści odnosi się zresztą do wydarzeń, jakie
miały miejsce w kraju, a nie do położenia sybiraków. Ponadto we wspomnie-
niach Macieja, stanowiących osnowę całości, pojawiają się wątki nie tylko
powstańcze; oglądamy wśród nich na przykład sceny zalotów czy zabawy. Te
radosne, malownicze obrazki spokojnego czy wręcz sielskiego wiejskiego
życia zostały poprzedzone opisem groźnej przyrody.
Początek opowiadania, sześć pierwszych stron, zajmuje najobszerniejsza
w całym tomie charakterystyka krajobrazu otaczającego wody Leny. „Po
wyjeździe z Jakucka - mówi narrator - zamieszkałem w X., lichej mieścinie,
leżącej nad tąż samą Leną, mniej tu zimną i szeroką, więcej za to dziką
i posępną. Osady ludzkie, chociaż kraj ten leży o parę tysięcy wiorst bliżej
od świata, są tu rzadkie, ziemia skalista i górzysta i na wszystkie strony
świata, na setki, na tysiące wiorst tajgą odwieczną pokryta” [121]. Trudno
przytaczać cały opis, z uwagi na jego rozległość. Podkreślić jednak warto,
że przymiotniki takie, jak „dziki”, „ponury”, „bezbrzeżny”, „niedostępny”,
„niezmierzony”, „okrutny”, pojawiają się w nim najczęściej i to one tworzą
atmosferę i nadają ton całości. To za ich sprawą w owym rozwlekłym opo-
wiadaniu ten właśnie fragment stanowi najmocniejszy akcent. Surowa przy-
roda jest tłem, kontekstem, ale też świadkiem tego, co rozgrywa się w dal-
szej części opowieści. Szymański z dużą sprawnością stosuje znany czytel-
nikowi zabieg, polegający na skontrastowaniu ze sobą obrazu życia na ze-
słaniu ze wspomnieniem życia w kraju. Wyrazistość przeciwstawienia dwóch
światów - „Syberii jako kraju śmierci i Polski jako kraju szczęśliwego
życia”12 - wspomaga szeroka prezentacja potęgi syberyjskiej natury. Dopie-
ro po niej autor rozwija akcję opowiadania. Jej zaczątek stanowi scena,
12
B u r d z i e j, Inny świat, s. 150.
prozą przez Szymańskiego. Dzięki temu staje się jedną z najciekawszych,
bo najbardziej ekspresyjnych, w całym zbiorze.
III. MACIEJ MAZUR
Listę rysunków wykonanych przez Kamieńskiego do Szkiców uzupełnia
siedem prac do ostatniego zamieszczonego w tomie opowiadania pod tytułem
Maciej Mazur. Jest to historia zesłańca, który padł ofiarą donosu własnego
brata: Maciej pomagał powstańcom styczniowym, a brat powiadomił o tym
zaborców; w konsekwencji Maciej spowodował jego śmierć, za co zesłano go
do Jakucji. Znaczna część opowieści odnosi się zresztą do wydarzeń, jakie
miały miejsce w kraju, a nie do położenia sybiraków. Ponadto we wspomnie-
niach Macieja, stanowiących osnowę całości, pojawiają się wątki nie tylko
powstańcze; oglądamy wśród nich na przykład sceny zalotów czy zabawy. Te
radosne, malownicze obrazki spokojnego czy wręcz sielskiego wiejskiego
życia zostały poprzedzone opisem groźnej przyrody.
Początek opowiadania, sześć pierwszych stron, zajmuje najobszerniejsza
w całym tomie charakterystyka krajobrazu otaczającego wody Leny. „Po
wyjeździe z Jakucka - mówi narrator - zamieszkałem w X., lichej mieścinie,
leżącej nad tąż samą Leną, mniej tu zimną i szeroką, więcej za to dziką
i posępną. Osady ludzkie, chociaż kraj ten leży o parę tysięcy wiorst bliżej
od świata, są tu rzadkie, ziemia skalista i górzysta i na wszystkie strony
świata, na setki, na tysiące wiorst tajgą odwieczną pokryta” [121]. Trudno
przytaczać cały opis, z uwagi na jego rozległość. Podkreślić jednak warto,
że przymiotniki takie, jak „dziki”, „ponury”, „bezbrzeżny”, „niedostępny”,
„niezmierzony”, „okrutny”, pojawiają się w nim najczęściej i to one tworzą
atmosferę i nadają ton całości. To za ich sprawą w owym rozwlekłym opo-
wiadaniu ten właśnie fragment stanowi najmocniejszy akcent. Surowa przy-
roda jest tłem, kontekstem, ale też świadkiem tego, co rozgrywa się w dal-
szej części opowieści. Szymański z dużą sprawnością stosuje znany czytel-
nikowi zabieg, polegający na skontrastowaniu ze sobą obrazu życia na ze-
słaniu ze wspomnieniem życia w kraju. Wyrazistość przeciwstawienia dwóch
światów - „Syberii jako kraju śmierci i Polski jako kraju szczęśliwego
życia”12 - wspomaga szeroka prezentacja potęgi syberyjskiej natury. Dopie-
ro po niej autor rozwija akcję opowiadania. Jej zaczątek stanowi scena,
12
B u r d z i e j, Inny świat, s. 150.