DOI Artikel:
Kuczyńska, Jadwiga: Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0030
26
JADWIGA KUCZYŃSKA
16. Malkocin. kościół par. p.w. św. Józefa, 17. Grudziądz, kościół par. p.w. św. Mikołaja,
chrzcielnica chrzcielnica
Oprócz Pomorza Zachodniego chrzcielnice o arkadkowej dekoracji czaszy występują na Kujawach
(Kruszwica) i w Ziemi Chełmińskiej (Grębocin — obecnie Muzeum Okręgowe w Toruniu). Oba te
dzieła nie wydają się jednak pochodzić z importu. W przypadku chrzcielnicy w Kruszwicy prze-
mawia za tym użycie do jej wykonania granitu, a w Grębocinie — dość niski poziom techniczny.
Trzeba przy tym pamiętać, że zamówienie dokonane przez ubogi kościół parafialny 110 nie pozostało
bez wpływu na jej opracowanie. Chrzcielnica kruszwicka datowana przez Z. Świechowskiego,
W. Hensla i A. Broniewską na XII w. 111 mogła powstać dopiero w połowie XIII stulecia a chrzciel-
nica grębocińska powstała przypuszczalnie jeszcze później — około 1300 г., równocześnie z ukończeniem
pierwszej fazy budowy kościoła112. Wolno sądzić, że oba dzieła wykonał wędrowny kamieniarz
znający wzory gotlandzkie.
Chrzcielnice z motywem fantastycznych zwierząt na wielobocznej czaszy zachowały się, w większości
fragmentarycznie. Jedną całą chrzcielnicę (Chełmno) i dwie czasze (Grudziądz, Elbląg — il. 17)
znajdujemy na terenie dawnego Państwa Krzyżackiego. Czasza chrzcielnicy z Lubiany (Pomorze
Zachodnie) jest obecnie przechowywana w Muzeum Narodowym w Szczecinie, czwarta — ostatnia —
znajduje się w Wilamowie (Ziemia Sieradzka). Zbliżona dekoracją była wykonana na planie koła
kielichowa chrzcielnica z Szalmii (Państwo Krzyżackie), obecnie w Kutach.
Najwięcej cech wspólnych posiadają chrzcielnice w Grudziądzu, Chełmnie, Wilamowie i z Lubiany,
o płaskich czaszach, podobnym układzie figur zwierzęcych i zbliżonej ornamentyce. Najbogatszą
dekoracją odznaczają się chrzcielnice w Chełmnie i w Grudziądzu. Zapewne tłumaczy się to rangą
ośrodka, który je zamawiał. Chełmno i Grudziądz należały do głównych miast w Państwie Krzy-
żackim.
1111 J. Kruszelnicka. J. FIik. Zbiory gotyckiej rzeźby i malarstwa w Toruniu, Katalog, Toruń 1968, s. 47.
111 Swiechowski, Budownictwo romańskie w Polsce..., s. 149; W. Hensel, A. Broniewska. Starodawna Kruszwica od
czasów najdawniejszych do roku 1271, Wrocław 1961, s. 126.
J. Heise, Die Bau- und Kunstdenkmdler der Provinz Westpreussen, t. 2: Kulmerland und Lobau, z. 6: Kreis Thorn,
Danzig 1889. s. 126.
JADWIGA KUCZYŃSKA
16. Malkocin. kościół par. p.w. św. Józefa, 17. Grudziądz, kościół par. p.w. św. Mikołaja,
chrzcielnica chrzcielnica
Oprócz Pomorza Zachodniego chrzcielnice o arkadkowej dekoracji czaszy występują na Kujawach
(Kruszwica) i w Ziemi Chełmińskiej (Grębocin — obecnie Muzeum Okręgowe w Toruniu). Oba te
dzieła nie wydają się jednak pochodzić z importu. W przypadku chrzcielnicy w Kruszwicy prze-
mawia za tym użycie do jej wykonania granitu, a w Grębocinie — dość niski poziom techniczny.
Trzeba przy tym pamiętać, że zamówienie dokonane przez ubogi kościół parafialny 110 nie pozostało
bez wpływu na jej opracowanie. Chrzcielnica kruszwicka datowana przez Z. Świechowskiego,
W. Hensla i A. Broniewską na XII w. 111 mogła powstać dopiero w połowie XIII stulecia a chrzciel-
nica grębocińska powstała przypuszczalnie jeszcze później — około 1300 г., równocześnie z ukończeniem
pierwszej fazy budowy kościoła112. Wolno sądzić, że oba dzieła wykonał wędrowny kamieniarz
znający wzory gotlandzkie.
Chrzcielnice z motywem fantastycznych zwierząt na wielobocznej czaszy zachowały się, w większości
fragmentarycznie. Jedną całą chrzcielnicę (Chełmno) i dwie czasze (Grudziądz, Elbląg — il. 17)
znajdujemy na terenie dawnego Państwa Krzyżackiego. Czasza chrzcielnicy z Lubiany (Pomorze
Zachodnie) jest obecnie przechowywana w Muzeum Narodowym w Szczecinie, czwarta — ostatnia —
znajduje się w Wilamowie (Ziemia Sieradzka). Zbliżona dekoracją była wykonana na planie koła
kielichowa chrzcielnica z Szalmii (Państwo Krzyżackie), obecnie w Kutach.
Najwięcej cech wspólnych posiadają chrzcielnice w Grudziądzu, Chełmnie, Wilamowie i z Lubiany,
o płaskich czaszach, podobnym układzie figur zwierzęcych i zbliżonej ornamentyce. Najbogatszą
dekoracją odznaczają się chrzcielnice w Chełmnie i w Grudziądzu. Zapewne tłumaczy się to rangą
ośrodka, który je zamawiał. Chełmno i Grudziądz należały do głównych miast w Państwie Krzy-
żackim.
1111 J. Kruszelnicka. J. FIik. Zbiory gotyckiej rzeźby i malarstwa w Toruniu, Katalog, Toruń 1968, s. 47.
111 Swiechowski, Budownictwo romańskie w Polsce..., s. 149; W. Hensel, A. Broniewska. Starodawna Kruszwica od
czasów najdawniejszych do roku 1271, Wrocław 1961, s. 126.
J. Heise, Die Bau- und Kunstdenkmdler der Provinz Westpreussen, t. 2: Kulmerland und Lobau, z. 6: Kreis Thorn,
Danzig 1889. s. 126.