Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

Rocznik Historii Sztuki, t. XIV
Ossolineum 1984
PL ISSN 0080- 3472

MAŁGORZATA PLOMIŃSKA

WSPÓŁCZESNE MUZEUM - CENTRUM UPOWSZECHNIANIA SZTUKI?

Określenie nowej funkcji muzeum we współczesnym świecie wydaje się na pozór dość proste.
Muzeum musi być ośrodkiem żywym, przyciągającym publiczność poprzez atrakcyjny program wystaw,
imprez towarzyszących, stalą działalność oświatową zachęcającą do częstych kontaktów ze sztuką.
Ogólna dostępność naszych dóbr kulturalnych, liczne wystawy czasowe, możliwość zwiedzania daw-
nych rezydencji magnackich, pobudziły zainteresowanie naszą spuścizną kulturalną. Masowy ruch
turystyczny ułatwił zadanie. Niewątpliwie pozytywny objaw — masowości naszej kultury prowadzi do
zastanowienia, jaką rolę winno spełniać muzeum, aby nadać tej masowej konsumpcji dóbr kulturalnych
kształt zorganizowany: przemycać czy jawnie deklarować program oświatowy, który zaspokajałby
potrzeby kulturalne, rozbudzał zainteresowanie, kontakt ze sztuką uczynił miłym przeżyciem este-
tycznym.

Upowszechnieniem sztuki zajmują się, lub próbują się zajmować rozliczne instytucje. Muzeum
jednak ma nad nimi tę przewagę, że wszelką działalność popularyzatorską może oprzeć na oryginal-
nych dziełach sztuki. Działalność muzeum nastawiona jest głównie na odbiorców nie mających
żadnego fachowego przygotowania do odbioru sztuki. Stanowią oni zresztą większość publiczności
muzealnej.

Nie łatwo jest wykształcić w dużym ośrodku miejskim grupę stałych odbiorców i nie zawsze
jest to grupa której należałoby oczekiwać. Podkreśliłabym tu znaczenie, jakie dla wykształcenia
sobie odbiorców ma systematyczność prowadzonych akcji.

Zbadanie pobudek jakimi kieruje się publiczność przychodząc do muzeum należy do zadań socjolo-
gów. Badań socjologicznych w muzeach prowadzi się niewiele i są one wyrywkowe. Przeprowadzo-
ne przed 6 laty przez Polski Komitet Narodowy ICOM (pod kierunkiem prof. Kazimierza Ży-
gulskiego) badania publiczności w 6 galeriach malarstwa w Polsce przyniosły wyniki potwierdzające
na ogół spostrzeżenia doświadczonych pracowników oświatowych. Badaniami objęto wyłącznie widzów
dorosłych zwiedzających indywidualnie. Ponad 60% z nich to młodzi ludzie w wieku poniżej 35 lat,
a 85% przebadanych legitymowało się wykształceniem średnim lub wyższym, tym niemniej połowa
z nich przed zwiedzaniem nie miała na temat galerii żadnych informacji. Oczekiwała ich więc na
miejscu w muzeum. Służyć temu mógłby informacyjny pokaz audiowizualny wprowadzający widza
w charakter zbiorów, sugerujący kolejność zwiedzania, ze wskazaniem najciekawszych zespołów obiektów.
Informacje z taśmy magnetofonowej bez przezroczy, podawane w niektórych muzeach, są dość nużące
i jeśli nie towarzyszą im wrażenia wzrokowe ulatują z pamięci. Zastosowanie magnetofonów kaseto-
wych w zastępstwie „żywego" przewodnika, często spotykane w muzeach zagranicznych (Drezno),
a także i w Polsce (Wilanów), w galeriach sztuki nie jest jeszcze na szerszą skalę wprowadzone.
Ponadto możliwe jest to jedynie przy stałej nie zmieniającej się ekspozycji i wyraźnie określonym
kierunku zwiedzania.

Myślę, że niedostatecznie wykorzystuje się w muzeach środki audiowizualne jako instrument
informacji i upowszechniania sztuki. Pomysłowe, w sposób przystępny opracowane programy audio-

43- Rocznik Historii... t XIV