Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

Rocznik Historii Sztuki, t. XIV
Ossolineum 1982
PL ISSN 0080-3472

Panu

Prof. dr. Andrzejowi Ryszkiewiczowi

RYSZARD BRYKOWSKI

Z IKONOGRAFII HOSPICJUM
I KOŚCIOŁA ŚW. STANISŁAWA W RZYMIE*

Dzieje polskiego Hospicjum i kościoła Św. Stanisława w Rzymie, podejmowane w przeszłości
przez szereg autorów l, w tym także przez dwóch historyków sztuki2, a ostatnio ponownie przypomniane
z okazji 400-letniej rocznicy fundacji \ są stosunkowo dobrze znane. Dotyczy to zwłaszcza początków
rzymskiej fundacji kardynała Stanisława Hozjusza, zatwierdzonej bullą papieża Grzegorza XIII w dniu
15 października 1578 r.4 Kreśląc historię fundacji niektórzy autorzy mieli dostęp do miejscowego
archiwum, w którym' znajdowały się księgi protokołów i uchwał zebrań miesięcznych i generalnych
Zarządu Hospicjum, akta i korespondencja, a przede wszystkim pergaminowy kodeks z XVII wieku
(zwany też „kroniką"), zawierający m. in. kopie wszystkich istotniejszych dla początów fundacji

* Artykuł ten jest wstępną próbą uporządkowania wiadomości o dziejach budowlanych Hospicjum i kościoła Św. Stanisława
w Rzymie i poprzedza szersze opracowanie wraz z inwentarzem zabytków sztuki. Bliższe zajęcie się tą problematyką było
możliwe dzięki uzyskaniu w 1977 r. stypendium od Fundacji Rzymskiej margr. J. S. Umiastowskiej. Autor pragnie złożyć
gorące podziękowanie Zarządowi Fundacji Rzymskiej i inicjatorowi wyjazdu prof. dr. Andrzejowi Ryszkiewiczowi. pełniącemu
wówczas funkcję dyrektora Instytutu Sztuki PAN. oraz J. E. ks. kardynałowi Władysławowi Rubinowi, za którego łaskawym
przyzwoleniem było możliwe szczegółowsze poznanie zabytków znajdujących się w polskiej kościelno-narodowej placówce
w Rzymie. W czasie pobytu autor doznał wiele życzliwości ze strony ówczesnego Prezesa Fundacji Rzymskiej śp. Emeryka
hr. Hutten-Czapskiego. na terenie zaś Hospicjum ze strony ks. prałata Stanisława Michalskiego i ks. Walerego Przekopa,
którzy zechcą przyjąć wyrazy wdzięczności.

i Zebrane pozycje podano w układzie chronologicznym: I. Polkowski ks.. O fundacjach polskich istniejących niegdyś
we Włoszech. ..Biblioteka Warszawska". 54: 1854. t. 2. s. 387 — 388; W. Smoczyński ks.. Rzym. jego kościoły i pomniki.
Kraków 1880. s. 335—343; S. Chodyński ks., Kościół i Hospicjum Św. Stanisława w Rzymie. ..Ateneum kapłańskie",
1909, z. 4. s. 320; L. Boratyński. Wiadomość o dawnem Hospicjum polskiem w Rzymie i jego archiwum. ..Sprawozdania
Akademii Umiejętności w Krakowie". 1911, z. 1. s. 6 — 9; St. Kętrzyński, Kościół i Hospicjum Św. Stanisława w Rzymie.
Prawa Państwa Polskiego w świetle historii. ..Przegląd Dyplomatyczny". 1: 1919. z. 10. s. 427-448; W. Kozłowski,
Kościół i Hospicjum Św. Stanisława w Rzymie. ..Przegląd Kościelny", 1921, Chicago (pozycji tej nie udało się odnaleźć);
St. Janicki ks.. Polski kościół i dom św. Stanisława w Rzymie. Rzym 1925; M. Dienstl-Dąbrowa. W sprawie Domu
Polskiego w Rzymie. „Kurier Warszawski". 1927; M. Loret. Życie polskie w Rzymie w XVIII wieku, Rzym 1930; St. Janasik
ks., La Chiesa ed Ospizio di San Stanislao in Roma. „Collectanea Theologica". 18: 1937, s. 279—96; Tenże. La Chiesa ed
Ospizio di S. Stanislao V. M. in Roma. Rzym 1939: Kościół św. Stanisława BM w Rzymie. Najcenniejszy polski zabytek
zagranicą (Saint Staislaus Church in Rome. The Most Treasured oj Polands Historical Monuments Ahroad), Rzym 1956;
W. Zahorski. Polak we Włoszech. Rzym 1975. wyd. 4. s. 76- 83.

- J. hr. Mycielski, Kościół polski św. Stanisława w Rzymie i polskie w nim zabytki. „Prace Komisji Historii Sztuki", 4:
1927, z. 1. s. XI-XIV. fig. 2-8 (tu też wzmianka o referacie wygłoszonym na wydziale Akademii Umiejętności w dn.
14 XI 1910 r. pt. Kościół San Stanislao dei Polacchi i początek twórczości malarzy polskich w Rzymie w w. XVIII);
J. Dobrzycki, Polski Dom i kościół św. Stanisława w Rzymie. „Czas". 79: 1927. nr 90, s. 1-2. nr 91. s. 1-2.

3 M. Machejek OCD, 400 lal Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie. Rzym 1978; Tenże, Fundacja kościoła
i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie. „Corda Cordi". Rzym 1978; B. Przybyszewski ks.. Kościół i Hospicjum św. Stanisława
w Rzymie. „Tygodnik Powszechny". 32: 1978. nr 27. s. 1—2.

J Na bullę tę powołują się wszyscy autorzy.