DOI article:
Pawlaczyk, Mateusz: Architektura szesnastowiecznych kościołów drewnianych z terenu Wielkopolski
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0113
но
MATFUSZ PAWLACZYK
5. Samarzewo. kośc. paraf.. 1766 r. (?). spalony 1969 r. — widok od pd. zach.
lecz węższego prezbiterium zamkniętego od wschodu wielobocznie, z ewentualnymi aneksami w postaci
zakrystii od północy i kruchty od zachodu lub południa; przestrzeń wnętrza dwuczłonowa; bryła
jednolita, gdzie dominującym akcentem jest stromy dwuspadowy dach z wydatnym okapem wokół
prezbiterium, szczyt zachodni pierwotnie odsłonięty, często z zadaszeniem, brak wieży; konstrukcja
zrębowa na nakładkę z krytym czopem lub rzadziej na tzw. rybi ogon bez ostatków; konstrukcja
dachu najczęściej o systemie krokwiowo-storczykowym z usztywnieniem wzdłużnym; detal archi-
tektoniczny występuje wewnątrz obiektu w postaci belki tęczowej, czasem podciągów, obramień
okiennych i portali, zewnątrz — w postaci charakterystycznej konstrukcji wspierającej okap. Grupa
reprezentowana jest trzynastoma przykładami.
— dwukalenicowa — plan i przestrzeń wnętrza analogiczne do grupy poprzedniej; bryła zróżnicowa-
na, dachy dwuspadowe oddzielne nad nawą i prezbiterium, gdzie kalenica biegnie niżej, w obiektach
z zachowaną starą więźbą połacie również strome ; konstrukcja zrębowa, w dwóch przypadkach szkie-
letowa. W tej grupie obiektów cechy pierwotne są w dużym stopniu niezachowane lub zmienione,
czym można tłumaczyć bardzo skromny repertuar form zdobniczych oraz często wtórny układ
konstrukcyjny dachu i wynikający stąd sposób rozwiązania połaci. W przypadku tylko dwóch
obiektów więźba dachu wydaje się pochodzić w całości z okresu budowy (Gołębin Stary — 1665 r.
i Chlewo — 1651 г.), w pozostałych była wymieniana bądź częściowo z wtórnym użyciem starych
elementów (Słupca, Dobrosołowo, Wierzenica, Mórka), albo z wymianą niektórych członów (Gra-
boszewo), bądź całkowicie z wykonaniem nowej zupełnie konstrukcji z nowych elementów (Kłodawa,
Kamienna, Lgów, Popowo Kościelne). Grupa reprezentowana jest siedemnastoma obiektami.
— jednoprzestrzenna — plan obejmuje jeden człon prostokątny z zamknięciem wielobocznym
od wschodu; przestrzeń wnętrza jednolita tzw. salowa; bryła adekwatna do planu i wnętrza;
konstrukcja ścian w większej części szkieletowa, w trzech przypadkach zrębowa; detalu architekto-
nicznego o cechach dekoracyjnych brak. Typ reprezentowany jest siedmioma obiektami pochodzą-
cymi z końca XVI i początku XVII wieku. Są to kościoły budowane z reguły jako protestanckie,
stąd ich forma uwarunkowana była innymi wymogami liturgicznymi, a w przypadku szkieletowych
MATFUSZ PAWLACZYK
5. Samarzewo. kośc. paraf.. 1766 r. (?). spalony 1969 r. — widok od pd. zach.
lecz węższego prezbiterium zamkniętego od wschodu wielobocznie, z ewentualnymi aneksami w postaci
zakrystii od północy i kruchty od zachodu lub południa; przestrzeń wnętrza dwuczłonowa; bryła
jednolita, gdzie dominującym akcentem jest stromy dwuspadowy dach z wydatnym okapem wokół
prezbiterium, szczyt zachodni pierwotnie odsłonięty, często z zadaszeniem, brak wieży; konstrukcja
zrębowa na nakładkę z krytym czopem lub rzadziej na tzw. rybi ogon bez ostatków; konstrukcja
dachu najczęściej o systemie krokwiowo-storczykowym z usztywnieniem wzdłużnym; detal archi-
tektoniczny występuje wewnątrz obiektu w postaci belki tęczowej, czasem podciągów, obramień
okiennych i portali, zewnątrz — w postaci charakterystycznej konstrukcji wspierającej okap. Grupa
reprezentowana jest trzynastoma przykładami.
— dwukalenicowa — plan i przestrzeń wnętrza analogiczne do grupy poprzedniej; bryła zróżnicowa-
na, dachy dwuspadowe oddzielne nad nawą i prezbiterium, gdzie kalenica biegnie niżej, w obiektach
z zachowaną starą więźbą połacie również strome ; konstrukcja zrębowa, w dwóch przypadkach szkie-
letowa. W tej grupie obiektów cechy pierwotne są w dużym stopniu niezachowane lub zmienione,
czym można tłumaczyć bardzo skromny repertuar form zdobniczych oraz często wtórny układ
konstrukcyjny dachu i wynikający stąd sposób rozwiązania połaci. W przypadku tylko dwóch
obiektów więźba dachu wydaje się pochodzić w całości z okresu budowy (Gołębin Stary — 1665 r.
i Chlewo — 1651 г.), w pozostałych była wymieniana bądź częściowo z wtórnym użyciem starych
elementów (Słupca, Dobrosołowo, Wierzenica, Mórka), albo z wymianą niektórych członów (Gra-
boszewo), bądź całkowicie z wykonaniem nowej zupełnie konstrukcji z nowych elementów (Kłodawa,
Kamienna, Lgów, Popowo Kościelne). Grupa reprezentowana jest siedemnastoma obiektami.
— jednoprzestrzenna — plan obejmuje jeden człon prostokątny z zamknięciem wielobocznym
od wschodu; przestrzeń wnętrza jednolita tzw. salowa; bryła adekwatna do planu i wnętrza;
konstrukcja ścian w większej części szkieletowa, w trzech przypadkach zrębowa; detalu architekto-
nicznego o cechach dekoracyjnych brak. Typ reprezentowany jest siedmioma obiektami pochodzą-
cymi z końca XVI i początku XVII wieku. Są to kościoły budowane z reguły jako protestanckie,
stąd ich forma uwarunkowana była innymi wymogami liturgicznymi, a w przypadku szkieletowych