DOI Artikel:
Pawlaczyk, Mateusz: Architektura szesnastowiecznych kościołów drewnianych z terenu Wielkopolski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0129
126
MATFUSZ PAWLACZYK
22. Gołębin Stary. kośc. paraf.. 1665 r.
— obramienie portalu od zakrystii
Jednak gdy rozpatrzymy lokalizację tych obiektów, to okazuje się, że wszystkie położone są na
terenach bezpośrednio graniczących z Wielkopolską właściwą, lub jeśli użyjemy wspomnianego szer-
szego pojęcia, to mieszczą się one w granicach regionu wielkopolskiego rozumianego historycznie.
Interesujące jest, że poza tak nakreślonymi granicami typ wielkopolskiego kościoła jednokalenico-
wego w zasadzie nie występuje, a przynajmniej nie są znane liczniejsze jego przykłady41. Prze-
ciwnie, dotychczasowe badania wykazały, że w innych regionach obowiązywały rozwiązania odmienne.
Dla terenów Małopolski w 2. poł. XV i w XVI wieku typowy jest model kościoła drewnianego
o podobnym planie, i ogólnie konstrukcji, nakrytego również jednolitym dachem dwuspadowym
o wspólnej kalenicy, gdzie jednak poszerzeniu nawy odpowiada przedłużenie i obniżenie połaci tej
części dachu, a we wnętrzu występują charakterystyczne formy zaskrzynień 4-. Z terenu Wielkopolski
41 Do wyjątków należą tu kościoły w Pawłowie z 1679 r. (d. pow. raciborski, por. Wiggert, Burgemeister,
op., cit. s. 46. tabl. 24-25). w Krościenku Wyżnym (d. pow. dębicki, archiwalną fotografię kościoła otrzymałem od
dra R. Brykowskiego), oraz w Jawiszowicach z 1692 r. (d. pow. bialski). Gosprzydowej z 1697 r. (d. pow. brzeski) czy
Pisarzowej z r. 1713 (d. pow. limanowski; por. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. I; Woj. krakowskie, pod red.
J. Szabłowskiego. Warszawa 1953. s. 13- 14. 79. 196. fig. 308. 309. 316). różniące się zresztą w szczegółach od
obiektów wielkopolskich.
42 Por. R. Brykowski. Drewniany gotycki kościół w Zborówku z 1459 г.. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 30: 1968.
nr 3. s. 369-371. wymienia typy i odmiany rozwiązania dachów oraz zamieszcza ich rysunkowe schematy; oraz M. Kornecki.
Kościół w Siemiechowie i poludniowo-malopolska grupa gotyckich kościołów drewnianych. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 31:
1969. nr 3. s. 349-351; tenże. Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce. ..Teka Komisji Archit.
i Urbanist." t. 4. 1970: tenże. Małopolskie kościoły drewniane w XVI i XVII wieku. t. 10. 1976. s. 129 144.
MATFUSZ PAWLACZYK
22. Gołębin Stary. kośc. paraf.. 1665 r.
— obramienie portalu od zakrystii
Jednak gdy rozpatrzymy lokalizację tych obiektów, to okazuje się, że wszystkie położone są na
terenach bezpośrednio graniczących z Wielkopolską właściwą, lub jeśli użyjemy wspomnianego szer-
szego pojęcia, to mieszczą się one w granicach regionu wielkopolskiego rozumianego historycznie.
Interesujące jest, że poza tak nakreślonymi granicami typ wielkopolskiego kościoła jednokalenico-
wego w zasadzie nie występuje, a przynajmniej nie są znane liczniejsze jego przykłady41. Prze-
ciwnie, dotychczasowe badania wykazały, że w innych regionach obowiązywały rozwiązania odmienne.
Dla terenów Małopolski w 2. poł. XV i w XVI wieku typowy jest model kościoła drewnianego
o podobnym planie, i ogólnie konstrukcji, nakrytego również jednolitym dachem dwuspadowym
o wspólnej kalenicy, gdzie jednak poszerzeniu nawy odpowiada przedłużenie i obniżenie połaci tej
części dachu, a we wnętrzu występują charakterystyczne formy zaskrzynień 4-. Z terenu Wielkopolski
41 Do wyjątków należą tu kościoły w Pawłowie z 1679 r. (d. pow. raciborski, por. Wiggert, Burgemeister,
op., cit. s. 46. tabl. 24-25). w Krościenku Wyżnym (d. pow. dębicki, archiwalną fotografię kościoła otrzymałem od
dra R. Brykowskiego), oraz w Jawiszowicach z 1692 r. (d. pow. bialski). Gosprzydowej z 1697 r. (d. pow. brzeski) czy
Pisarzowej z r. 1713 (d. pow. limanowski; por. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. I; Woj. krakowskie, pod red.
J. Szabłowskiego. Warszawa 1953. s. 13- 14. 79. 196. fig. 308. 309. 316). różniące się zresztą w szczegółach od
obiektów wielkopolskich.
42 Por. R. Brykowski. Drewniany gotycki kościół w Zborówku z 1459 г.. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 30: 1968.
nr 3. s. 369-371. wymienia typy i odmiany rozwiązania dachów oraz zamieszcza ich rysunkowe schematy; oraz M. Kornecki.
Kościół w Siemiechowie i poludniowo-malopolska grupa gotyckich kościołów drewnianych. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 31:
1969. nr 3. s. 349-351; tenże. Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce. ..Teka Komisji Archit.
i Urbanist." t. 4. 1970: tenże. Małopolskie kościoły drewniane w XVI i XVII wieku. t. 10. 1976. s. 129 144.