DOI Artikel:
Pawlaczyk, Mateusz: Architektura szesnastowiecznych kościołów drewnianych z terenu Wielkopolski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0135
132
MATEUSZ PAWLACZYK
27. Olobok. kośc. sukurs.. 1 ćw. XVI w.
— widok aksonometryczny więźby dachu
jego stosowania; wykształcił się więc schemat dachu jednokalenicowego z lokalnymi odmianami w roz-
wiązaniu części okapowej.
Proces gotycyzacji drewnianych kościołów uzależniony był od stylistycznych przemian w monu-
mentalnej architekturze gotyckiej. Z tym. że związków tych nie można mechanicznie ustawiać
na płaszczyźnie: architektura murowana — drewniana. Bowiem nie tylko sam rodzaj materiału bu-
dowlanego zaszeregowywał obiekty do grupy dzieł sztuki oficjalnej czy prowincjonalnej. Znane są
np. murowane kościoły o cechach późnogotyckich powstałe już w głębi XVII wieku, których forma
daje się wytłumaczyć właśnie tradycjonalizmem ówczesnych warsztatów budowlanych, powierzchownym
tylko i nie rozumiejącym istoty stosowaniem dekoracji renesansowej w obrębie struktury tkwiącej
jeszcze w gotyku59. Dają się tu zaobserwować pewne podobieństwa drewnianych kościołów
z realizującymi analogiczny schemat świątyni parafialnej obiektami murowanymi. Podobieństwa te
wyczerpująco omówił O. Sosnowski. Wyrażają się one w identycznych rozwiązaniach planu, zbliżonej
bryle i ogólnej sylwecie, w stosowaniu analogicznych rozwiązań konstrukcyjnych dachu oraz w po-
dobnych elementach wnętrza (kształty otworów okiennych i portali, profile detali, wykrój luku
tęczowego itp.)60. Ciekawe wydaje się zestawienie dwóch portali z początku XVI wieku z klasztoru
w Kazimierzu Biskupim: kamiennego i drewnianego. Obydwa posiadają na nadprożach identyczne
napisy minuskułą gotycką z różnymi jednak datami: 1508 (kamienny) i 1520 (drewniany), oraz
54 Np. grupa późnogotyckich kościołów z XVI/XVII wieku z okolic Poznania, m. in. w: Lusowie, Ceradzu Kościelnym.
Chojnicy. Tarnowie Podgórnym. Sobocie. Owińskach. Konarzewie. Tomicach i Stęszewie (por. Katalog Zabytków Sztuki
w Polsce, t. 5. z. 20 Pow. poznański, oprać. T. Ruszczyńska i A. Sławska. Warszawa 1977); również kościoły tzw.
grupy lubelsko-kaliskiej (por. W. Tatarkiewicz, typ lubelski i typ kaliski w architekturze XVII wieku, [w:] O sztuce
polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura i rzeźba. Warszawa 1966. s. 131 134; lenże. Daty przełomowe w nowożytnej
architekturze polskiej. |w;] O sztuce ____ s. 10- II. 16 17).
6,1 Sosnowski op. cit.. s. '73—'76; również Kalinowski. Krassowski. Milobędzki. op. cit.. s. 36.
MATEUSZ PAWLACZYK
27. Olobok. kośc. sukurs.. 1 ćw. XVI w.
— widok aksonometryczny więźby dachu
jego stosowania; wykształcił się więc schemat dachu jednokalenicowego z lokalnymi odmianami w roz-
wiązaniu części okapowej.
Proces gotycyzacji drewnianych kościołów uzależniony był od stylistycznych przemian w monu-
mentalnej architekturze gotyckiej. Z tym. że związków tych nie można mechanicznie ustawiać
na płaszczyźnie: architektura murowana — drewniana. Bowiem nie tylko sam rodzaj materiału bu-
dowlanego zaszeregowywał obiekty do grupy dzieł sztuki oficjalnej czy prowincjonalnej. Znane są
np. murowane kościoły o cechach późnogotyckich powstałe już w głębi XVII wieku, których forma
daje się wytłumaczyć właśnie tradycjonalizmem ówczesnych warsztatów budowlanych, powierzchownym
tylko i nie rozumiejącym istoty stosowaniem dekoracji renesansowej w obrębie struktury tkwiącej
jeszcze w gotyku59. Dają się tu zaobserwować pewne podobieństwa drewnianych kościołów
z realizującymi analogiczny schemat świątyni parafialnej obiektami murowanymi. Podobieństwa te
wyczerpująco omówił O. Sosnowski. Wyrażają się one w identycznych rozwiązaniach planu, zbliżonej
bryle i ogólnej sylwecie, w stosowaniu analogicznych rozwiązań konstrukcyjnych dachu oraz w po-
dobnych elementach wnętrza (kształty otworów okiennych i portali, profile detali, wykrój luku
tęczowego itp.)60. Ciekawe wydaje się zestawienie dwóch portali z początku XVI wieku z klasztoru
w Kazimierzu Biskupim: kamiennego i drewnianego. Obydwa posiadają na nadprożach identyczne
napisy minuskułą gotycką z różnymi jednak datami: 1508 (kamienny) i 1520 (drewniany), oraz
54 Np. grupa późnogotyckich kościołów z XVI/XVII wieku z okolic Poznania, m. in. w: Lusowie, Ceradzu Kościelnym.
Chojnicy. Tarnowie Podgórnym. Sobocie. Owińskach. Konarzewie. Tomicach i Stęszewie (por. Katalog Zabytków Sztuki
w Polsce, t. 5. z. 20 Pow. poznański, oprać. T. Ruszczyńska i A. Sławska. Warszawa 1977); również kościoły tzw.
grupy lubelsko-kaliskiej (por. W. Tatarkiewicz, typ lubelski i typ kaliski w architekturze XVII wieku, [w:] O sztuce
polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura i rzeźba. Warszawa 1966. s. 131 134; lenże. Daty przełomowe w nowożytnej
architekturze polskiej. |w;] O sztuce ____ s. 10- II. 16 17).
6,1 Sosnowski op. cit.. s. '73—'76; również Kalinowski. Krassowski. Milobędzki. op. cit.. s. 36.