DOI Artikel:
Pawlaczyk, Mateusz: Architektura szesnastowiecznych kościołów drewnianych z terenu Wielkopolski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0137
134
MATEUSZ PAWLACZYK
29. Koźmin, kośc. sukurs.. 1570 r. - widok więźby dachu
mógł zarówno przy wykonywaniu detali w kamieniu jak i drewnie61. Cechy zajmujące się rze-
miosłem budowlanym, a więc kamieniarsko-murarskie i ciesielskie, ukonstytuowały się w Polsce
dosyć późno: w największych miastach w ciągu XV wieku, w innych jeszcze później62. W Wielko-
polsce cechy ciesielskie wzmiankowane są dosyć często już w ciągu XVI wieku i to w miastach
prowincjonalnych takich jak Grodzisk, Kościan, Międzyrzecz, Wschowa, Kalisz. Z tym, że faktyczne
początki rzemiosła ciesielskiego nie pokrywają się z reguły z datami ich powstania na forum
organizacji cechowej; istniało ono już niewątpliwie wcześniej, a moment jego ukonstytuowania jest
tylko prawnym zatwierdzeniem stanu istniejącego. W źródłach nazwiska cieśli wywodzących się np.
z Poznania pojawiają się już w XV wieku i o wiele częściej w XVI6\ Poznań w 1500 roku
posiadał 23 cechy, wprawdzie głównie kupieckie i drobnoprodukcyjne, ale wśród nich istniał też
ogólny cech budowlany64, skupiający najprawdopodobniej również cieśli. Dynamiczny rozwój cechów
w XVI wieku powoduje powstanie do 1600 roku dalszych 8 organizacji, w tym wyodrębniony
cech ciesielski.
Autorstwo najstarszych zachowanych w Polsce kościołów drewnianych przypisywano już wielo-
krotnie zawodowym cieślom i budowniczym związanym organizacyjnie z cechami miejskimi. W przy-
padku Małopolski i częściowo Śląska problem ten jest w zasadzie wystarczająco udokumentowany65.
Świadczą o tym podpisy budowniczych umieszczane najczęściej na portalach (np. mistrza Jana
"i Ibidem, s. 42-43.
« Ibidem, s. 42.
,,! Np. Mathias wzm. 1411 г., Mikołaj wzm. 1415 i 1426. Mathys wzm. 1555 - ..Krolia iego milosczi czieslia" (por.
S. Łoza. Słownik architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce pracujących. Warszawa 1959. s. 218.
219, 230).
fl4 J. Topolski. Struktura gospodarcza rzemiosła i przemysłu, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1. s. 469 — 476.
65 Kalinowski. Krassowski. Milobędzki, op. cit. s. 37 — 38; Kornecki. Kościół ____ s. 352; Chrzanowski,
Kornecki. Sztuka Śląska____ s. 403.
MATEUSZ PAWLACZYK
29. Koźmin, kośc. sukurs.. 1570 r. - widok więźby dachu
mógł zarówno przy wykonywaniu detali w kamieniu jak i drewnie61. Cechy zajmujące się rze-
miosłem budowlanym, a więc kamieniarsko-murarskie i ciesielskie, ukonstytuowały się w Polsce
dosyć późno: w największych miastach w ciągu XV wieku, w innych jeszcze później62. W Wielko-
polsce cechy ciesielskie wzmiankowane są dosyć często już w ciągu XVI wieku i to w miastach
prowincjonalnych takich jak Grodzisk, Kościan, Międzyrzecz, Wschowa, Kalisz. Z tym, że faktyczne
początki rzemiosła ciesielskiego nie pokrywają się z reguły z datami ich powstania na forum
organizacji cechowej; istniało ono już niewątpliwie wcześniej, a moment jego ukonstytuowania jest
tylko prawnym zatwierdzeniem stanu istniejącego. W źródłach nazwiska cieśli wywodzących się np.
z Poznania pojawiają się już w XV wieku i o wiele częściej w XVI6\ Poznań w 1500 roku
posiadał 23 cechy, wprawdzie głównie kupieckie i drobnoprodukcyjne, ale wśród nich istniał też
ogólny cech budowlany64, skupiający najprawdopodobniej również cieśli. Dynamiczny rozwój cechów
w XVI wieku powoduje powstanie do 1600 roku dalszych 8 organizacji, w tym wyodrębniony
cech ciesielski.
Autorstwo najstarszych zachowanych w Polsce kościołów drewnianych przypisywano już wielo-
krotnie zawodowym cieślom i budowniczym związanym organizacyjnie z cechami miejskimi. W przy-
padku Małopolski i częściowo Śląska problem ten jest w zasadzie wystarczająco udokumentowany65.
Świadczą o tym podpisy budowniczych umieszczane najczęściej na portalach (np. mistrza Jana
"i Ibidem, s. 42-43.
« Ibidem, s. 42.
,,! Np. Mathias wzm. 1411 г., Mikołaj wzm. 1415 i 1426. Mathys wzm. 1555 - ..Krolia iego milosczi czieslia" (por.
S. Łoza. Słownik architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce pracujących. Warszawa 1959. s. 218.
219, 230).
fl4 J. Topolski. Struktura gospodarcza rzemiosła i przemysłu, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1. s. 469 — 476.
65 Kalinowski. Krassowski. Milobędzki, op. cit. s. 37 — 38; Kornecki. Kościół ____ s. 352; Chrzanowski,
Kornecki. Sztuka Śląska____ s. 403.