DOI Artikel:
Pawlaczyk, Mateusz: Architektura szesnastowiecznych kościołów drewnianych z terenu Wielkopolski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0142
ARCHITrKTL'RA SZFSNASTOWIECZNYCH KOŚCIOŁÓW DRFWNIANYCH WIFLK.OPOLSKI
139
35. Dzietrzniki. nieistniejący kośc. paraf, z pocz. XVI w.,
portal (wg Budownictwo drzewne____ op. cit.. s. 6)
autorytetem i nazwiskiem. Miał też na pewno duży udział w planowaniu ogólnej koncepcji kościoła,
jego wielkości i rodzaju dekoracji. „Iuris patronus ibidem herredis"(>l, pod względem statusu
społecznego reprezentował warstwę najczęściej średniej szlachty, która już w XVI wieku w dobie
gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej wyszła ze stanu rycerskiego i osiadła na ziemi. Nie ruszając
się w zasadzie poza teren swojego powiatu, co najwyżej na sejmiki ziemskie, taki szlachcic wioskowy
wykazywał w sprawach sztuki gusty raczej powszechne, z powodzeniem dające się zaspokoić
dziełami popularnej twórczości cechowej. Jak pisze J. Rutkowski, wielkopolski ziemianin tych czasów
był panem na jednej wiosce i kilkulanowym folwarczku, mieszkał w drewnianym dworku niewiele
różnym pod względem standartu od chłopskiej chałupy70. Nic więc dziwnego, że skoro po pierwszym
dobrym okresie mały folwark szlachecki już na przełomie XVI i XVII wieku zaczął przynosić
coraz mniejsze zyski, jego właściciel zmuszony sytuacją częściej korzystał w swoich kolatorskich
powinnościach z tańszej siły miejscowej. Odtąd wszelkie konieczne naprawy kościoła, czy wreszcie
budowa nowego, wykonywane były przez przyuczonych cieśli wiejskich lub dworskich. Z ich właśnie
rzemiosłem łączyć należy powstanie większości kościołów drewnianych w XVII i XVIII wieku,
kontynuujących tradycje wcześniejsze lecz pozbawionych charakteru budownictwa cechowego wyrażają-
cego się wysoką znajomością technik konstrukcyjnych i podążaniem (choć z opóźnieniami) za
<>y Zwrot bardzo często powtarzany w opisach wizytacyjnych.
11 J. Rutkowski. Historia gospodarcza Polski, t. 1. Poznań 1946. s. 134.
139
35. Dzietrzniki. nieistniejący kośc. paraf, z pocz. XVI w.,
portal (wg Budownictwo drzewne____ op. cit.. s. 6)
autorytetem i nazwiskiem. Miał też na pewno duży udział w planowaniu ogólnej koncepcji kościoła,
jego wielkości i rodzaju dekoracji. „Iuris patronus ibidem herredis"(>l, pod względem statusu
społecznego reprezentował warstwę najczęściej średniej szlachty, która już w XVI wieku w dobie
gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej wyszła ze stanu rycerskiego i osiadła na ziemi. Nie ruszając
się w zasadzie poza teren swojego powiatu, co najwyżej na sejmiki ziemskie, taki szlachcic wioskowy
wykazywał w sprawach sztuki gusty raczej powszechne, z powodzeniem dające się zaspokoić
dziełami popularnej twórczości cechowej. Jak pisze J. Rutkowski, wielkopolski ziemianin tych czasów
był panem na jednej wiosce i kilkulanowym folwarczku, mieszkał w drewnianym dworku niewiele
różnym pod względem standartu od chłopskiej chałupy70. Nic więc dziwnego, że skoro po pierwszym
dobrym okresie mały folwark szlachecki już na przełomie XVI i XVII wieku zaczął przynosić
coraz mniejsze zyski, jego właściciel zmuszony sytuacją częściej korzystał w swoich kolatorskich
powinnościach z tańszej siły miejscowej. Odtąd wszelkie konieczne naprawy kościoła, czy wreszcie
budowa nowego, wykonywane były przez przyuczonych cieśli wiejskich lub dworskich. Z ich właśnie
rzemiosłem łączyć należy powstanie większości kościołów drewnianych w XVII i XVIII wieku,
kontynuujących tradycje wcześniejsze lecz pozbawionych charakteru budownictwa cechowego wyrażają-
cego się wysoką znajomością technik konstrukcyjnych i podążaniem (choć z opóźnieniami) za
<>y Zwrot bardzo często powtarzany w opisach wizytacyjnych.
11 J. Rutkowski. Historia gospodarcza Polski, t. 1. Poznań 1946. s. 134.