Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

140

MATEUSZ PAWLACZYK

36. Łaszew. kośc. paraf., ok. 1530 r. - widok od pd. wsch.

przemianami w sztuce oficjalnej71. Interesujące jest w tym świetle, że znane fundacje kościołów
drewnianych z połowy XVII wieku wiązane ze znaczniejszymi rodzinami szlacheckimi (np. Domie-
chowskich - Golębin Stary, 1665 г.. czy Żdżarowskich - Starygród, ok. pol. XVII w.) wykazują
nadal ściślejsze powiązania z tradycyjnym budownictwem cechowym. Dość porównać wspomniany
kościół w Starygrodzie z pobliskim w Koźminie, by powiązania te zauważyć. Zależność formalna
późniejszej sztuki ludowej od dawnych dziel cechowych była już w literaturze podnoszona. Dodać
można, że obszarem stycznym był zapewne XVII wiek, a więc okres, który dla drewnianej archi-
tektury sakralnej i w szczególności dla omawianego problemu był tak wiele znaczącym.

*

Wielkopolskie kościoły drewniane z XVI wieku zajmują szczególne miejsce w dziejach architektury
polskiej. Nie mamy tu bowiem do czynienia z obiektami wysokiej, ogólnopolskiej klasy, toteż
leżały one dotąd na marginesie zainteresowania historii sztuki. Nauka ta stworzyła obraz dziejów
sztuki polskiej skonstruowany z wybitnych indywidualności artystycznych osadzonych w kanonach
sztuki europejskiej. Trzeba jednak pamiętać, że wkroczenie Polski w orbitę uniwersalistycznej
kultury europejskiej nie wyeliminowało elementów etnicznych i tradycyjnych oraz wykształconych już

71 Z wyjątkiem kilku kościołów z tego okresu, które nawiązywały do rozwiązań barokowych, większość określić
można jako ..bezstylowe".