Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

ARCHITFKTURA SZESNASTOWÏFCZNYCH KOŚCIOŁÓW DRFWNIANYCH WIELKOPOLSKI

141

37. Kadłub, kośc. fil.. 1 pol. XVI w. — widok od pd. zach.

w wieku XVI odrębności narodowych7-. Te właśnie rodzime pierwiastki zadecydowały o obliczu
drewnianej architektury sakralnej do tego stopnia, że nie zawsze można ją włączyć do którejś
z formacji stylowych. Drewniane kościoły szesnastowieczne, mimo że posiadają znamiona stylu go-
tyckiego, nie podpadają również pod pojęcie sztuki oficjalnej. Z drugiej strony omawiany problem
wykracza poza kompetencje etnografii, a związanie autorstwa tych kościołów z zawodowym rze-
miosłem cechowym zaprzecza ich przynależności do sztuki ludowej. Brak w systematycznej no-
menklaturze naukowej pojęcia adekwatnego do takiej pośredniej formy sztuki wydaje się oczywisty7*.

Próbą zapełnienia owej luki może być koncepcja A. Hausera o uwarstwieniu kulturowym
w historii, która proponuje podział całej sztuki jako działania artystycznego na sztukę ludową
(wiejską, chłopską), masową (popularną) i sztukę ludzi wykształconych (oficjalną, wiodącą)74. Kryte-
rium tego podziału opiera się na stosunku, jaki zachodzi między wykonawcą dzieła sztuki, a jego
odbiorcą. Na przykład twórcy sztuki ludowej są najczęściej anonimowi i rekrutują się bezpo-
średnio z kręgów odbiorców, nie wyróżniając się jako jednostki, ani nie pretendując do osobistego
autorstwa utworów. W przypadku sztuki popularnej przeciwnie, mamy do czynienia z publicznością
artystycznie nietwórczą oraz produkcją dóbr artystycznych lub quasi-artystycznych odpowiadającą
zapotrzebowaniu, a związaną z twórcami zawodowymi należącymi do klas wyższych i duchowo

7: K. Piwocki, O historycznej genezie polskiej sztuki ludowej. ..Studia z historii sztuki polskiej" t. I. Wrocław 1953,
s. 4-5. 17.

7-< Chrzanowski. Kornecki. Sztuka Śląska____ s. 406.

74 A. Hauser. Filozofia historii sztuki. Warszawa 1970. s. 267- 348.