Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

148

JULIUSZ A, CHROŚCICKI

I; J. Briickner. Frontispis do S. Sarnickiego
Slalula y metrika. drzeworyt

podkreślają nie tylko charakterystyczną naturę władzy królewskiej, ale zwłaszcza obowiązki władcy
wobec narodu.

Frontispis25 skomponowano w formie ołtarza kolumnowego, z predellą ujętą w konsole i zwieńcze-
niem z pilastrami doryckimi, ujętym w wolutowe spływy. Na szczycie całej struktury znajduje się
personifikacja „REPUBLICAE"26, trzymającej miecz Sprawiedliwości i krzyż Wiary, usytuowanej
pomiędzy Orłem a litewską Pogonią, nad herbami rodziny królewskiej. Personifikacja przybrała
postać królowej w antykizowanej szacie, z głową otoczoną nimbem i kręgiem 12 gwiazd. Jej tron
z rogami obfitości symbolizuje nie tyko Obfitość, ale Wolność, Pokój, Zgodę i Szczęśliwość27.

Jak słusznie zauważył Karpowicz2S, wyobrażenie Prymasa i króla, stojących jak kolumny, a stano-
wiących równoległe „Basis R[ei] Pfublicae]" łączy znaczenia symboliki architektoniczno-ustrojowej
(król i prymas jako kolumny) z zasadą równorzędności władzy duchownej i świeckiej. Dekoracja
pilastrów, fryzów, gzymsów i konsol obejmuje herby ziem i lenn, traktowane jako „fundamenta Rei
Publicae", a nie tylko jako znaki władzy króla nad nimi. Aktualność wyobrażenia Rzeczypospolitej
podkreślają portretowe ujęcia prymasa — Stanisława Karnkowskiego z insygniami władzy i króla -
Zygmunta III Wazy29. Miodońska podkreśliła, iż była to struktura „gmachu państwa, ukazanego

25 Sarnie к i. Statuta у metrika.

26 Zgodne z napisem na drzeworycie.

27 Miodońska. Władca, s. 95.

2S M. Karpowicz, Dlaczego Zygmunt stoi na kolumnie? [w:] tegoż. Sekretne treści warszawskich zabytków. Warszawa
1976, s. 25.
24 Ibidem.