DOI Artikel:
Chrościcki, Juliusz A.: Rex et Regnum Poloniae: Z dziejów propagandy w sztuce Wazów
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0186
REX ET REGNUM POLONIAE
183
' e f в с a d
20. Forum Wazów w Warszawie — od placu przed Bramą Krakowską do kaplicy Moskiewskiej;
przerys wg rekonstrukcji Krakowskiego Prze'dmiescia W. Szwankowskiej
(A. Kolumna Zygmunta III Wazy z 1644 г.;
В. Obelisk z posągiem Władysława IV z ok. 1650 г.;
С. Łuk triumfalny ku czci Jana Kazimierza z ok. 1652 г.;
D. Brama Świętojańska z ok. 1643 г.;
E. Kaplica Moskiewska z 1620 г.. zamieniona w 1668 r. na kościół NPMarii Zwycięskiej;
F. Kapliczka Boża Męka z XVI w., odnowiona ok. 1640 r.)
.Do negatywnych reakcji zaliczyć można: nuncjusza Filonardiego (po dłuższym konflikcie z królem
został on zmuszony do opuszczenia Polski w sierpniu 1643 r.) i biskupa poznańskiego Andrzeja VI
Szołdrskiego. Poza względami politycznymi i osobistymi obaj duchowni, na wieść o kolumnie z posągiem
Zygmunta III, musieli protestować przeciwko deifikacji króla i nawrocie do pogańskich idoli. Warto
jednak podkreślić, iż podniesienie kolumny nastąpiło prawie po roku — w święto Podniesienia Krzyża,
a w inauguracji pomnika 14 września 1644 r. uczestniczył m. in. brat fundatora — Karol Ferdynand
Waza, biskup wrocławski i płocki. Wzniesiona w 1643 г., podczas ostrej konfrontacji król—
nuncjusz, kapliczka na kolumnie2уз przy klasztorze Bernardynów wydaje się być dziełem inspiro-
wanym właśnie przez te koła, które nie chciały zgodzić się na wzniesienie kolumny Zygmuntowi III.
Tradycje antyczne kolumn, badane przez Wernera Haftmanna294, świadczą, że prawie każda kolumna
była również symbolem kultu zmarłych, o czym nuncjusz nie wiedział, lub nie chciał słyszeć.
A porządek koryncki, jak pisali włoscy teoretycy, stosowany był dla uczczenia pamięci władców,
często używany w łukach triumfalnych czy w pałacach245.
Des Noyers, sekretarz Ludwiki Marii, donosił w 1655 г., iż Karol X Gustaw296 ofiarował
3000 risdali za przewiezienie kolumny na odległość ok. 400 metrów297. Na rysunku Macieja
Palbitzkiego2yx, z czasów wojen szwedzkich, znajduje się kolumna obok ... pałacu kanclerza
J. Ossolińskiego, zgodnie zapewne z ideą króla szwedzkiego zmniejszenia jej znaczenia w układzie
M3 D. Kaczmarzyk, Jan Henie autorem płaskorzeźby z kościoła augustianów Św. Marcina w Warszawie i materiały
dotyczące przebudowy zespołu augustiańskiego przez Jana Spinolę. „Biuletyn Historii Sztuki". R. XLI: 1979. nr 4. s. 355.
2(Ы Haftmann, Das italienische. s. 7 n.
295 E. Forssman. Dorisch, Jonisch, Korintisch. Studien iiber den Gebrauch der Sdulenordnung in der Architektur des
16-18 Jhs, Sztokholm 1961. s. 91 n.
-l)'> P. Des Noyers. Lettres de ... secrétaire de la Reine de Pologne Marie Louise de Gonzague. ... de 1655 à 1659.
Berlin 1859. s. 11.
-91 3. Wegner. Warszawa w latach potopu szwedzkiego 1655- 1657, Wrocław 1957. s. 36 n.
-48 W. Kret, „Palatium Libertatis Reipublicae". Problematyka artystyczna i ideowa pałacu Jerzego Ossolińskiego w Warsza-
wie. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 20: 1965. nr 3. s. 174. il. 4.
183
' e f в с a d
20. Forum Wazów w Warszawie — od placu przed Bramą Krakowską do kaplicy Moskiewskiej;
przerys wg rekonstrukcji Krakowskiego Prze'dmiescia W. Szwankowskiej
(A. Kolumna Zygmunta III Wazy z 1644 г.;
В. Obelisk z posągiem Władysława IV z ok. 1650 г.;
С. Łuk triumfalny ku czci Jana Kazimierza z ok. 1652 г.;
D. Brama Świętojańska z ok. 1643 г.;
E. Kaplica Moskiewska z 1620 г.. zamieniona w 1668 r. na kościół NPMarii Zwycięskiej;
F. Kapliczka Boża Męka z XVI w., odnowiona ok. 1640 r.)
.Do negatywnych reakcji zaliczyć można: nuncjusza Filonardiego (po dłuższym konflikcie z królem
został on zmuszony do opuszczenia Polski w sierpniu 1643 r.) i biskupa poznańskiego Andrzeja VI
Szołdrskiego. Poza względami politycznymi i osobistymi obaj duchowni, na wieść o kolumnie z posągiem
Zygmunta III, musieli protestować przeciwko deifikacji króla i nawrocie do pogańskich idoli. Warto
jednak podkreślić, iż podniesienie kolumny nastąpiło prawie po roku — w święto Podniesienia Krzyża,
a w inauguracji pomnika 14 września 1644 r. uczestniczył m. in. brat fundatora — Karol Ferdynand
Waza, biskup wrocławski i płocki. Wzniesiona w 1643 г., podczas ostrej konfrontacji król—
nuncjusz, kapliczka na kolumnie2уз przy klasztorze Bernardynów wydaje się być dziełem inspiro-
wanym właśnie przez te koła, które nie chciały zgodzić się na wzniesienie kolumny Zygmuntowi III.
Tradycje antyczne kolumn, badane przez Wernera Haftmanna294, świadczą, że prawie każda kolumna
była również symbolem kultu zmarłych, o czym nuncjusz nie wiedział, lub nie chciał słyszeć.
A porządek koryncki, jak pisali włoscy teoretycy, stosowany był dla uczczenia pamięci władców,
często używany w łukach triumfalnych czy w pałacach245.
Des Noyers, sekretarz Ludwiki Marii, donosił w 1655 г., iż Karol X Gustaw296 ofiarował
3000 risdali za przewiezienie kolumny na odległość ok. 400 metrów297. Na rysunku Macieja
Palbitzkiego2yx, z czasów wojen szwedzkich, znajduje się kolumna obok ... pałacu kanclerza
J. Ossolińskiego, zgodnie zapewne z ideą króla szwedzkiego zmniejszenia jej znaczenia w układzie
M3 D. Kaczmarzyk, Jan Henie autorem płaskorzeźby z kościoła augustianów Św. Marcina w Warszawie i materiały
dotyczące przebudowy zespołu augustiańskiego przez Jana Spinolę. „Biuletyn Historii Sztuki". R. XLI: 1979. nr 4. s. 355.
2(Ы Haftmann, Das italienische. s. 7 n.
295 E. Forssman. Dorisch, Jonisch, Korintisch. Studien iiber den Gebrauch der Sdulenordnung in der Architektur des
16-18 Jhs, Sztokholm 1961. s. 91 n.
-l)'> P. Des Noyers. Lettres de ... secrétaire de la Reine de Pologne Marie Louise de Gonzague. ... de 1655 à 1659.
Berlin 1859. s. 11.
-91 3. Wegner. Warszawa w latach potopu szwedzkiego 1655- 1657, Wrocław 1957. s. 36 n.
-48 W. Kret, „Palatium Libertatis Reipublicae". Problematyka artystyczna i ideowa pałacu Jerzego Ossolińskiego w Warsza-
wie. ..Biuletyn Historii Sztuki". R. 20: 1965. nr 3. s. 174. il. 4.