DOI Heft:
Sympozjum naukowe pt. "Muzeum w epoce kultury masowej" zorganizowane przez Komitet Nauk o Sztuce w Gołuchowie w dniach 28-29 września1979 r.
DOI Artikel:Gluziński, Wojciech: Możliwości i ograniczenia muzealnego przekazu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0353
350
SYMPOZJUM NAUKOWE: MUZEUM W EPOCE KULTURY MASOWEJ
ideowej. Można powiedzieć bez przesady, że już na samym wstępie galerii dochodzi do stępienia
wrażliwości: chaos w sferze semiotycznej prędzej czy później wpływa niekorzystnie na psychiczne
mechanizmy percepcji.
Stosując układ według kryterium historycznego, według rozwoju form artystycznych, muzea, powoła-
ne do upowszechniania sztuki, tego przesłania, które się w jej dziełach zawiera, faktycznie sprzenie-
wierzają się sztuce, kierując uwagę jedynie na formalną tkankę dzieł, a odwracając ją od ich wyrazu
i zawartych w nich treści. Tymczasem dzieło sztuki, jako znak szczególnego rodzaju, nie tylko budzi
swą formą doznania zmysłowe, ale co najważniejsze - „zyskuje pośredni (obrazowy) stosunek do
rzeczywistości życiowo doniosłych dla odbiorcy, a za ich pośrednictwem określa się wobec całego
uniwersum wartości przez niego wyznawanych" * i w ten sposób ożywia je i dodaje im nowego
blasku. W dziele sztuki człowiek odnajduje siebie i tak jak ono wychodzi poza rzeczywistość bez-
pośrednio przez siebie przedstawianą, tak i on wychodzi niejako poza siebie w świat wartości
i problemów kondycji ludzkiej. Temu właśnie należałoby dopomóc i w tym widzieć cel upowszechnia-
nia sztuki, mimowiednie robi się jednakże wszystko, by temu przeszkadzać.
Z powyższych rozważań wniosek narzuca się jeden: zamiast historyczno-stylowego kryterium
układu ekspozycyjnego, kryterium semiotycznego doboru pod względem jednorodności wyrazu i treści
ideowych dzieł. Pozwoli to przede wszystkim uniknąć rozstrzelenia niesionych przez nie komuni-
katów na rzecz ich zestrojenia, dzięki czemu mogłyby się one wzajemnie wspierać, wzmacniać
i uzupełniać. Uzyskałoby się w ten sposób możliwość ożywienia dziel o symbolice już przebrzmiałej
lub kulturowo obcej oraz zestawiania ze sobą dzieł różnych epok stylowych a nawet różnych
kultur, byle tylko semantycznie zestrojonych. „Muzea sztuki powiada Forster powinny przekazy-
wać przeczucie świata, które, wyzbyte historycznych uwarunkowań [.,.], jest takie same we wszy-
stkich czasach i we wszystkich krajach: muzeum powinno się tak opuszczać, jak opuszcza się
[...] piękny koncert, podniesionym na duchu, wzmocnionym, lepszym niż się było, poruszonym
[...]"37 Dlaczego wiedziano o tym na początku XVIII wieku, skoro Leonhard Sturm (1704) określał
w ten sposób cel zwiedzania zbiorów sztuki : „[...] siebie samego poznać, pokochać cnoty, zniena-
widzieć przywary, a więc w końcu zbliżyć się do tej szczęśliwej jedności, do której dążyli wszyscy
mędrcy [...]"-48, i dlaczego w naszych czasach o tym zapomniano?
W zakończeniu swego wystąpienia na IX Konferencji Generalnej ICOM Ałpatow stwierdził
„że ekspozycja muzealna nie może się wspierać jedynie na informacji naukowej, dostarczonej przez
historię sztuki, że odczuwa ona witalną potrzebę odnalezienia w swoim układzie czynnika
twórczegoA zakłada go właśnie proponowane w tym miejscu kryterium semiotycznego doboru.
îh J. Mukafovsky, Esletickâ funkce, norma a hodnota jako socidlni fakty, 1936; ed. polska [w:] legoż Wśród
znaków i struktur. Warszawa 1970. s. 112.
" H. Forster. Sinn und Aufgabe____ s. 10.
-,s L. C. Sturm. Der geąffhete Ritter-Platz. t. 3. Hamburg 1704; cyt. za R. Berliner. Zur dlteren Geschichte
der allgemeinen Museumslehre in Deutschland. „Mtinchner Jahrbuch der bildenden Kunst", nowe wyd., t. 5, 1928. s. 348.
•w Alpatow. Muzeum a wychowanie estetyczne____ s. 10.
SYMPOZJUM NAUKOWE: MUZEUM W EPOCE KULTURY MASOWEJ
ideowej. Można powiedzieć bez przesady, że już na samym wstępie galerii dochodzi do stępienia
wrażliwości: chaos w sferze semiotycznej prędzej czy później wpływa niekorzystnie na psychiczne
mechanizmy percepcji.
Stosując układ według kryterium historycznego, według rozwoju form artystycznych, muzea, powoła-
ne do upowszechniania sztuki, tego przesłania, które się w jej dziełach zawiera, faktycznie sprzenie-
wierzają się sztuce, kierując uwagę jedynie na formalną tkankę dzieł, a odwracając ją od ich wyrazu
i zawartych w nich treści. Tymczasem dzieło sztuki, jako znak szczególnego rodzaju, nie tylko budzi
swą formą doznania zmysłowe, ale co najważniejsze - „zyskuje pośredni (obrazowy) stosunek do
rzeczywistości życiowo doniosłych dla odbiorcy, a za ich pośrednictwem określa się wobec całego
uniwersum wartości przez niego wyznawanych" * i w ten sposób ożywia je i dodaje im nowego
blasku. W dziele sztuki człowiek odnajduje siebie i tak jak ono wychodzi poza rzeczywistość bez-
pośrednio przez siebie przedstawianą, tak i on wychodzi niejako poza siebie w świat wartości
i problemów kondycji ludzkiej. Temu właśnie należałoby dopomóc i w tym widzieć cel upowszechnia-
nia sztuki, mimowiednie robi się jednakże wszystko, by temu przeszkadzać.
Z powyższych rozważań wniosek narzuca się jeden: zamiast historyczno-stylowego kryterium
układu ekspozycyjnego, kryterium semiotycznego doboru pod względem jednorodności wyrazu i treści
ideowych dzieł. Pozwoli to przede wszystkim uniknąć rozstrzelenia niesionych przez nie komuni-
katów na rzecz ich zestrojenia, dzięki czemu mogłyby się one wzajemnie wspierać, wzmacniać
i uzupełniać. Uzyskałoby się w ten sposób możliwość ożywienia dziel o symbolice już przebrzmiałej
lub kulturowo obcej oraz zestawiania ze sobą dzieł różnych epok stylowych a nawet różnych
kultur, byle tylko semantycznie zestrojonych. „Muzea sztuki powiada Forster powinny przekazy-
wać przeczucie świata, które, wyzbyte historycznych uwarunkowań [.,.], jest takie same we wszy-
stkich czasach i we wszystkich krajach: muzeum powinno się tak opuszczać, jak opuszcza się
[...] piękny koncert, podniesionym na duchu, wzmocnionym, lepszym niż się było, poruszonym
[...]"37 Dlaczego wiedziano o tym na początku XVIII wieku, skoro Leonhard Sturm (1704) określał
w ten sposób cel zwiedzania zbiorów sztuki : „[...] siebie samego poznać, pokochać cnoty, zniena-
widzieć przywary, a więc w końcu zbliżyć się do tej szczęśliwej jedności, do której dążyli wszyscy
mędrcy [...]"-48, i dlaczego w naszych czasach o tym zapomniano?
W zakończeniu swego wystąpienia na IX Konferencji Generalnej ICOM Ałpatow stwierdził
„że ekspozycja muzealna nie może się wspierać jedynie na informacji naukowej, dostarczonej przez
historię sztuki, że odczuwa ona witalną potrzebę odnalezienia w swoim układzie czynnika
twórczegoA zakłada go właśnie proponowane w tym miejscu kryterium semiotycznego doboru.
îh J. Mukafovsky, Esletickâ funkce, norma a hodnota jako socidlni fakty, 1936; ed. polska [w:] legoż Wśród
znaków i struktur. Warszawa 1970. s. 112.
" H. Forster. Sinn und Aufgabe____ s. 10.
-,s L. C. Sturm. Der geąffhete Ritter-Platz. t. 3. Hamburg 1704; cyt. za R. Berliner. Zur dlteren Geschichte
der allgemeinen Museumslehre in Deutschland. „Mtinchner Jahrbuch der bildenden Kunst", nowe wyd., t. 5, 1928. s. 348.
•w Alpatow. Muzeum a wychowanie estetyczne____ s. 10.