REX ET REGNUM POLONIAE

161

zorganizowany przez hetmana na koszt miasta, miał unaocznić triumf militarny Zamoyskiego
nad arcyksięciem Maksymilianem podczas zniesienia oblężenia Krakowa, podkreślić legalność władzy
królewskiej Zygmunta III jako następcy Stefana Batorego i potomka Jagiellonów na tronie
polskim.

Bramy triumfalne i ich program ideowy znamy dzięki gazetom ulotnym, relacjom rękopiśmien-
nym i kronikom l2\ Na drodze z Kleparza, gdzie Zamoyski odniósł zwycięstwo, ustawione były
,.in modo trophaei" działa, broń i chorągwie zdobyte na wojskach arcyksięcia Maksymiliana. Napis
głosił, że „Zygmuntowi III, elektowi [...] hetman i wojsko [...] ten znak triumfu, Bogu [...] dla
okazania czci i wdzięczności [...] wystawiono"129. Namalowano też obraz, przedstawiający króla
Stefana Batorego przekazującego symbolicznie władzę królewską Zygmuntowi III - z odpowiednim
napisem łacińskim '30. Wreszcie od Bramy Św. Floriana wzdłuż drogi do zamku umieszczono 12 wizerun-
ków władców z dynastii Jagiellońskiej, częściowo powtarzanych, z inskrypcjami. Znalazły się wśród nich
portrety Zygmunta Augusta '31, Zygmunta Starego l32, Aleksandra Jagiellończyka ' 4 Jana Olbrachta 1 4
Władysława Jagiellończyka 135, a Władysława Jagiełły już przy wjeździe na Wawel jako założyciela
dynastii - „ojca tego szczepu" | %. I mimo że w jednej z relacji z wjazdu (wydanej jeszcze w 1587 r.)
znalazły się odbite klocki drzeworytnicze znajdujące się przypadkowo w drukarni Jakuba Sie-
beneychera l eksponowane okazjonalnie na trasie pochodu reprezentacyjne portrety królewskie pocho-
dziły z różnych kościołów i zamku. Legalność władzy Zygmunta III podkreślać też miały medale
rozrzucone podczas aktu koronacji1?8. Nie znamy reakcji Zygmunta III na wyeksponowanie jagielloń-
skiego mitu dynastycznego, ale wiadomo, że posługiwał się nim również w przyszłości. Wedle
świadectw z XVI w. elekt zatrzymać się miał dłużej przed „spolia hostium" 1 зу, aby „ea lustravit et
visit" l4().

Podczas wjazdu elekta Władysława IV do Krakowa w 1633 r. ustawiono ponownie niektóre
elementy bramy wzniesionej przez Zamoyskiego 141 dla pierwszego z Wazów, a restaurowane przez
malarza Stanisława Wódkę142. Na bramie triumfalnej przy ulicy Grodzkiej znalazły się wizerunki
Jagiellonów l4-\

Również na wjazd Jana Kazimierza brama triumfalna na ul. Floriańskiej posiadała od strony
murów miejskich elewację, gdzie „odrzezani i wymalowani wszyscy królowie z domu Jagiellońskiego aż
do [...] Jana Kazimierza IV [...] na koniu siedzącego w zbroi"144.

Nierzadko też wjazdy królowych 145 przypominały idee następstwa Jagiellonów przez Wazów1-"1.
Pogrzeby królewskie też były okazją do ich wyeksponowania. Np. na pogrzebie Władysława IV na
obrazie w ołtarzu głównym (wedle projektu Gisleniego) w katedrze wawelskiej przedstawiono

128 Sigismundi terlii electi; Zawadzki. Gazety, nr 205, 216 oraz Polnische Zeilung. Von der Wahl____ Magdeburg

1588.

129 Portret wisiał na bramie triumfalnej wzniesionej na moście nad fosą przed Barbakanem; zob. Sigismundi terlii electi,
k. A3 ; Pompa ingressus____ Cracoviae 1588. к. A2 v; P. Piasecki, Chronica gestorom in Europa..., Cracoviae 1648.

■30 Sigismundi terlii electi, к. B.

'3' Ibidem, k. Bv ; zob. też M. Rożek. Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976. s. 25-26.
132 Sigismundi tertii electi. k. B2 v.
Щ Ibidem, k. Bv.
, l?< Ibidem, k. C2.
135 Ibidem, k. C3.
I» Ibidem, k. C4.

1,7 Drzeworyty Stefan Batory na majestacie i Zygmunt August pochodzące z serii ..leones"; zob. rozdział poprzedni.
•3* Na rewersie medalu miecz z lemmą: . pro iure et populo": zob. Kronika mieszczanina, s. 52; M. Gumowski.
Medale Zygmunta III. Kraków 1924. nr kat. 3-6.
IW Kowalczyk. Triumf, s. 336 n.
I* Reszka. Diariusz, s. 176.

141 Piasecki. Chronica. s. 546; A. Grabowski. Starożytności historyczne polskie____ t. 1-2. Kraków 1840. s. 99.

141 Rożek. Uroczystości, s. 25.

'-" Opisy bramy m. in. zob. Zawadzki. Gazety, nr 395. 397.
IJ4 Rożek. Uroczystości, s. 85.

145 J. A. Chrościcki. Barokowa architektura okazjonalna, (w:] Wiek XVII, passim.
|4Л Także inne uroczystości dworskie, tutaj opuszczone.

21 - Rocznik Historii .. Ł XIV