DOI Artikel:
Salwa, Mateusz: "De prospectiva pingendi" Piera della Francesca: perspektywa dla "opornych"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0015
DE PROSPECTIYA PINGENDI PIERA DELLA FRANCESCA - PERSPEKTYWA DLA „OPORNYCH'
9
II. 1. Santi di Tito (?), Piero. della Francesca, 2. poł. XVI w., olej na płótnie, 177.5 x 116.4 cm
Museo Civico di San Sepolcro. Comune di Sansepolcro©
za: http://www.culturaitalia.it/ms/viewer.php?id=oai%253Aculturaitalia.it%253Amuseiditalia-work_66649 [dostęp 11.08.2014]
ci10. Również rozwijające się badania nad perspektywą przyczyniły się do tego, że zaczęto doceniać go
jako teoretyka, pod pewnymi względami nieustępującego takim postaciom, jak Leon Battista Alberti czy
Leonardo da Vinci, przez pryzmat których zwykło się go postrzegać* 11.
W rezultacie na powrót ujrzano w Pierze osobowość łączącą w sobie dwie dziedziny, sztukę i naukę,
i to w sposób, który wyznacza jej wyjątkowe miejsce już nie tylko w historii sztuki, lecz w historii
intelektualnej w ogóle. Nie przypadkiem też już w latach 60. XX w. wspomniany Charles Percy Snów,
autor głośnej tezy o istnieniu dwóch kultur, humanistycznej i naukowej, widział w tym piętnasto wiecz-
nym malarzu nieosiągalny ideał ich jedności12. Vasari miał rację, czas zrobił swoje: po 600 latach Piero
uchodzi nie tylko za króla malarstwa, ale bywa także uznawany za jednego z największych matematyków
swojego czasu13.
Można się przy tym zastanawiać, do jakiego stopnia matematyczne zainteresowania artysty przyczy-
niły się do zauroczenia się jego malarstwem. To bowiem nie co innego tylko fakt, że w teorii i praktyce
Piera dochodzi do głosu to, co Giusta Niceo Fasola, pierwsza w XX w. autorka krytycznego wydania De
10 Zestawienie publikacji i sympozjów naukowych przygotowanych z tej okazji można znaleźć w: M.A. Lavin, Introduction,
[w:] Piero della Francesca and His Legacy, ed. M.A. L a v i n, Studies in the History of Art, vol. 48, National Gallery of Art, Washington
1995, s. 19, przyp. 4. Bibliografia prac dotyczących działalności Piera jest zbyt obszerna, by móc ją przytoczyć w całości, najbardziej
aktualne zestawienie można znaleźć w J.R. Ban ker, Piero della Francesca: artist & man, Oxford University Press, Oxford-New York
2014. Poniżej będę się zasadniczo ograniczał do ostatnich dwu dekad.
11 Zob. na przykład (monografie): A. S o r c i, „La forza de le lineeprospettiva e stereometria in Piero della Francesca, SISMEL,
Edizioni del Galluzzo, Tavamuzze (Firenze) 2001; J.V. Field, Piero Della Francesca: a mathematician’s art. Yale University Press,
New Haven 2005 (tam też bogata bibliografia, uwzględniająca liczne wcześniejsze artykuły autorki); opracowania, w których Pierowi
poświęcono osobne rozdziały: F. Camerota, La prospettiva del Rinascimento: arte, architettura, scienza, premessa di M. Kemp, Electa,
Milano 2006; K. Andersen, The geometry of an art: the history of the mathematical theory of perspective from Alberti to Monge,
Springer, New York-London 2007; L. Vinciguerra, Archeologie de laperspective: sur Piero della Francesca, Yinci et Diirer, Presses
universitaires de France, Paris 2007; teoria Piera bywa też analizowana z czysto matematycznego punktu widzenia, np. S. Olsson,
Piero’s “De prospectiva pingendi”: a new interpretation of proposition XIII, „Konsthistorisk tidskrift”, 68, 1999, s. 1-4; F. Ghione,
Un omaggio al matematico Piero della Francesca, [w:] L’arte della matematica nella prospettiva, a cura di R. Sinisgalli, Cartei
& Bianchi, Foligno 2009, s. 23 47, 331-332; S. Marconi, Anatomia di due disegni pierfrancescani, [w:] Uarte della matematica...,
s. 313-323, 339-346; zob. także bardziej popularne omówienie: R. Sinisgalli, Piero della Francesca: geometry at the service of the
arts, Federighi, Certaldo 2012.
12 C.P. Snów, Dwie kultury, przedmowa S. Collini, tłum. T. Baszniak, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 168; na ten temat
zob. A. B o i m e, Piero and the Two Cultures, [w:] Piero della Francesca and His Legacy, s. 255-266.
13 M.A. Lavin, op. cit., s. 19.; zob. także P.F. Grendler, What Piero Learned in School: Fifteenth-Century Yernacular
Education, [w:] Piero della Francesca and His Legacy, s. 161-174.
9
II. 1. Santi di Tito (?), Piero. della Francesca, 2. poł. XVI w., olej na płótnie, 177.5 x 116.4 cm
Museo Civico di San Sepolcro. Comune di Sansepolcro©
za: http://www.culturaitalia.it/ms/viewer.php?id=oai%253Aculturaitalia.it%253Amuseiditalia-work_66649 [dostęp 11.08.2014]
ci10. Również rozwijające się badania nad perspektywą przyczyniły się do tego, że zaczęto doceniać go
jako teoretyka, pod pewnymi względami nieustępującego takim postaciom, jak Leon Battista Alberti czy
Leonardo da Vinci, przez pryzmat których zwykło się go postrzegać* 11.
W rezultacie na powrót ujrzano w Pierze osobowość łączącą w sobie dwie dziedziny, sztukę i naukę,
i to w sposób, który wyznacza jej wyjątkowe miejsce już nie tylko w historii sztuki, lecz w historii
intelektualnej w ogóle. Nie przypadkiem też już w latach 60. XX w. wspomniany Charles Percy Snów,
autor głośnej tezy o istnieniu dwóch kultur, humanistycznej i naukowej, widział w tym piętnasto wiecz-
nym malarzu nieosiągalny ideał ich jedności12. Vasari miał rację, czas zrobił swoje: po 600 latach Piero
uchodzi nie tylko za króla malarstwa, ale bywa także uznawany za jednego z największych matematyków
swojego czasu13.
Można się przy tym zastanawiać, do jakiego stopnia matematyczne zainteresowania artysty przyczy-
niły się do zauroczenia się jego malarstwem. To bowiem nie co innego tylko fakt, że w teorii i praktyce
Piera dochodzi do głosu to, co Giusta Niceo Fasola, pierwsza w XX w. autorka krytycznego wydania De
10 Zestawienie publikacji i sympozjów naukowych przygotowanych z tej okazji można znaleźć w: M.A. Lavin, Introduction,
[w:] Piero della Francesca and His Legacy, ed. M.A. L a v i n, Studies in the History of Art, vol. 48, National Gallery of Art, Washington
1995, s. 19, przyp. 4. Bibliografia prac dotyczących działalności Piera jest zbyt obszerna, by móc ją przytoczyć w całości, najbardziej
aktualne zestawienie można znaleźć w J.R. Ban ker, Piero della Francesca: artist & man, Oxford University Press, Oxford-New York
2014. Poniżej będę się zasadniczo ograniczał do ostatnich dwu dekad.
11 Zob. na przykład (monografie): A. S o r c i, „La forza de le lineeprospettiva e stereometria in Piero della Francesca, SISMEL,
Edizioni del Galluzzo, Tavamuzze (Firenze) 2001; J.V. Field, Piero Della Francesca: a mathematician’s art. Yale University Press,
New Haven 2005 (tam też bogata bibliografia, uwzględniająca liczne wcześniejsze artykuły autorki); opracowania, w których Pierowi
poświęcono osobne rozdziały: F. Camerota, La prospettiva del Rinascimento: arte, architettura, scienza, premessa di M. Kemp, Electa,
Milano 2006; K. Andersen, The geometry of an art: the history of the mathematical theory of perspective from Alberti to Monge,
Springer, New York-London 2007; L. Vinciguerra, Archeologie de laperspective: sur Piero della Francesca, Yinci et Diirer, Presses
universitaires de France, Paris 2007; teoria Piera bywa też analizowana z czysto matematycznego punktu widzenia, np. S. Olsson,
Piero’s “De prospectiva pingendi”: a new interpretation of proposition XIII, „Konsthistorisk tidskrift”, 68, 1999, s. 1-4; F. Ghione,
Un omaggio al matematico Piero della Francesca, [w:] L’arte della matematica nella prospettiva, a cura di R. Sinisgalli, Cartei
& Bianchi, Foligno 2009, s. 23 47, 331-332; S. Marconi, Anatomia di due disegni pierfrancescani, [w:] Uarte della matematica...,
s. 313-323, 339-346; zob. także bardziej popularne omówienie: R. Sinisgalli, Piero della Francesca: geometry at the service of the
arts, Federighi, Certaldo 2012.
12 C.P. Snów, Dwie kultury, przedmowa S. Collini, tłum. T. Baszniak, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 168; na ten temat
zob. A. B o i m e, Piero and the Two Cultures, [w:] Piero della Francesca and His Legacy, s. 255-266.
13 M.A. Lavin, op. cit., s. 19.; zob. także P.F. Grendler, What Piero Learned in School: Fifteenth-Century Yernacular
Education, [w:] Piero della Francesca and His Legacy, s. 161-174.