DOI Artikel:
Biłozór-Salwa, Małgorzata: Teoria tworzenia anamorfoz stożkowych według Jana Ziarnki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0052
46
MAŁGORZATA BIŁOZÓR-SALWA
PERSPECTIV ZE
STEREO GRAPHICżE.
PARS SPECIALIS.
A V T H O R E
Jo Atu tA. Grano, alias /Ziarnko Leopolienfi Polano.
S E N E C A
Nibtlpcccant ocuh»fi oculis ar.imus imperet.
li,
i i
M
/ \ /]
fl
r i
/ //•!
B/ ft\
< fej
li \
b. \c
{
P A R I s I 1 S,
Apud Carołym Śe ve s t r e > mru!aPalki ij>
anre H. M- (tacuam cquc(trcm-
J
M. DC. XIX.
II. 3. Jan Ziarnko, Karta tytułowa druku „Perspectivae stereo graphicae pars specialis", 1619, druk, drzeworyt,
Gdańska Biblioteka PAN
bogów z serią Modi Raimondiego potwierdzają wykonane w końcu XVIII wieku miedziorytnicze kopie
Jacąues’a-Josepha Coigny, wydane jako L 'Aretin d’Augustin Carrache w Paryżu w 1798 r.13 Dla niniej-
szych rozważań najistotniejsza jest olbrzymia zbieżność kompozycyjna Pary kochanków Ziamki i tablicy
16 z serii Miłości bogów przedstawiającej Owidiusza i Korynę, co pozwala na stwierdzenie, że prawdo-
podobnie obaj artyści działający w różnych epokach korzystali- z takiego samego pierwowzoru.
Niezależnie od ustalenia źródła kompozycji, którym w swojej anamorfozie posłużył się lwowski rytow-
nik, faktem pozostaje jego głęboka znajomość współczesnego dorobku graficznego, który wykorzystywał
w projektowaniu własnych kompozycji. W Parze kochanków artysta zestawił przedstawienie moralizatorskie
piętnujące folgowanie potrzebom ciała z bardzo znanym wizerunkiem pornograficznym, niejako ukrytym
poprzez perspektywiczne zniekształcenie14. Ten zabieg pokazuje dogłębne zrozumienie idei anamorfozy
jako narzędzia, dzięki któremu widz jest zwodzony, ale i uwodzony; jako narzędzia, w którym obraz jest
ukrywany i zniekształcany tak, by tylko wtajemniczeni mogli dotrzeć do jego prawdziwego znaczenia15.
W tym świetle deformacja perspektywiczna staje się równie ważnym elementem pracy co interesujący
temat. Przez ich połączenie artysta zaproponował widzowi podjęcie wysublimowanej, intelektualnej gry16.
Para kochanków z jednej strony dowodzi sprawności wykonawczej Ziamki w tworzeniu anamorfoz, z dru-
giej natomiast pokazuje, że autor miał świadomość możliwości, jakie daje łudzenie oka przy umiejętnym
użyciu deformacji perspektywicznej. Wszystko to świadczy o jego głębokiej wiedzy o anamorfozach.
Wyrazem owej wiedzy jest techniczny traktat Perspectivae stereo graphicae pars specialis, mający cha-
rakter podręcznika dla artystów (ił. 3).
Na niewielki dmk, wydany w 1619 r. w paryskiej oficynie Charles’a Sevestre17, składa się frontyspis,
trzy strony dedykacji, sześć stron właściwego tekstu dotyczącego sztuki tworzenia anamorfozy stożkowej
oraz jedna strona epilogu. Całość została opatrzona pięcioma ilustracjami drzeworytniczymi18. Cztery
13 S.-C. Croze-Magnan, L Aretin d'Augustin Carrache, ou recueil de postures erotiąues, d’apres les Graveures a Veau-forte
par cet Artiste celebre, avec texte explicatif des sujets, Firmin-Didot, Paris 1798.
14 Pierwotny, silnie umoralniający wydźwięk pracy Greutera został osłabiony w kompozycji Ziamki, gdyż zrezygnował on z ele-
mentów odnoszących się do zbawienia ludzi, którzy potrafią przeciwstawić się zgubnej mocy zmysłowej Wenus.
15 Tak anamorfozę rozumieli twórcy współcześni Ziamce, między innymi Beroald de Verville, który w ten właśnie sposób przed-
stawił anamorfozę z przedmowie do traktatu alchemicznego z 1610 r.: B. de Verville, L 'histoire veritable ou le voyage des princes
fortunees, C. De La Tour, Paris 1610.
16 F. Leeman, M. Schuyt, Hidden images: garnes of perception, anamorphic art, iłlusion: from Renaissance to the present,
H.N. Abrams, New York 1976, s. 14.
17 Charles Sevestre I (czynny ok. 1585-1627), wydawca i księgarz działający w Paryżu. J.-D. M e 11 o t, E. Q u e v a 1, Repertoire
d'omprimeurs/ libraires (vers 1500 - vers 1810), Bibliotheąue national de France, Paris 2004, s. 503.
18 Na karcie tytułowej widnieje przedstawienie tożsame z ilustracją trzecią. Cały traktat opisywany jest na przykładzie przywo-
łanego już egzemplarza ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej PAN (przyp. 1). Warto zwrócić uwagę, na fakt, że tablice ilustracyjne nie były
MAŁGORZATA BIŁOZÓR-SALWA
PERSPECTIV ZE
STEREO GRAPHICżE.
PARS SPECIALIS.
A V T H O R E
Jo Atu tA. Grano, alias /Ziarnko Leopolienfi Polano.
S E N E C A
Nibtlpcccant ocuh»fi oculis ar.imus imperet.
li,
i i
M
/ \ /]
fl
r i
/ //•!
B/ ft\
< fej
li \
b. \c
{
P A R I s I 1 S,
Apud Carołym Śe ve s t r e > mru!aPalki ij>
anre H. M- (tacuam cquc(trcm-
J
M. DC. XIX.
II. 3. Jan Ziarnko, Karta tytułowa druku „Perspectivae stereo graphicae pars specialis", 1619, druk, drzeworyt,
Gdańska Biblioteka PAN
bogów z serią Modi Raimondiego potwierdzają wykonane w końcu XVIII wieku miedziorytnicze kopie
Jacąues’a-Josepha Coigny, wydane jako L 'Aretin d’Augustin Carrache w Paryżu w 1798 r.13 Dla niniej-
szych rozważań najistotniejsza jest olbrzymia zbieżność kompozycyjna Pary kochanków Ziamki i tablicy
16 z serii Miłości bogów przedstawiającej Owidiusza i Korynę, co pozwala na stwierdzenie, że prawdo-
podobnie obaj artyści działający w różnych epokach korzystali- z takiego samego pierwowzoru.
Niezależnie od ustalenia źródła kompozycji, którym w swojej anamorfozie posłużył się lwowski rytow-
nik, faktem pozostaje jego głęboka znajomość współczesnego dorobku graficznego, który wykorzystywał
w projektowaniu własnych kompozycji. W Parze kochanków artysta zestawił przedstawienie moralizatorskie
piętnujące folgowanie potrzebom ciała z bardzo znanym wizerunkiem pornograficznym, niejako ukrytym
poprzez perspektywiczne zniekształcenie14. Ten zabieg pokazuje dogłębne zrozumienie idei anamorfozy
jako narzędzia, dzięki któremu widz jest zwodzony, ale i uwodzony; jako narzędzia, w którym obraz jest
ukrywany i zniekształcany tak, by tylko wtajemniczeni mogli dotrzeć do jego prawdziwego znaczenia15.
W tym świetle deformacja perspektywiczna staje się równie ważnym elementem pracy co interesujący
temat. Przez ich połączenie artysta zaproponował widzowi podjęcie wysublimowanej, intelektualnej gry16.
Para kochanków z jednej strony dowodzi sprawności wykonawczej Ziamki w tworzeniu anamorfoz, z dru-
giej natomiast pokazuje, że autor miał świadomość możliwości, jakie daje łudzenie oka przy umiejętnym
użyciu deformacji perspektywicznej. Wszystko to świadczy o jego głębokiej wiedzy o anamorfozach.
Wyrazem owej wiedzy jest techniczny traktat Perspectivae stereo graphicae pars specialis, mający cha-
rakter podręcznika dla artystów (ił. 3).
Na niewielki dmk, wydany w 1619 r. w paryskiej oficynie Charles’a Sevestre17, składa się frontyspis,
trzy strony dedykacji, sześć stron właściwego tekstu dotyczącego sztuki tworzenia anamorfozy stożkowej
oraz jedna strona epilogu. Całość została opatrzona pięcioma ilustracjami drzeworytniczymi18. Cztery
13 S.-C. Croze-Magnan, L Aretin d'Augustin Carrache, ou recueil de postures erotiąues, d’apres les Graveures a Veau-forte
par cet Artiste celebre, avec texte explicatif des sujets, Firmin-Didot, Paris 1798.
14 Pierwotny, silnie umoralniający wydźwięk pracy Greutera został osłabiony w kompozycji Ziamki, gdyż zrezygnował on z ele-
mentów odnoszących się do zbawienia ludzi, którzy potrafią przeciwstawić się zgubnej mocy zmysłowej Wenus.
15 Tak anamorfozę rozumieli twórcy współcześni Ziamce, między innymi Beroald de Verville, który w ten właśnie sposób przed-
stawił anamorfozę z przedmowie do traktatu alchemicznego z 1610 r.: B. de Verville, L 'histoire veritable ou le voyage des princes
fortunees, C. De La Tour, Paris 1610.
16 F. Leeman, M. Schuyt, Hidden images: garnes of perception, anamorphic art, iłlusion: from Renaissance to the present,
H.N. Abrams, New York 1976, s. 14.
17 Charles Sevestre I (czynny ok. 1585-1627), wydawca i księgarz działający w Paryżu. J.-D. M e 11 o t, E. Q u e v a 1, Repertoire
d'omprimeurs/ libraires (vers 1500 - vers 1810), Bibliotheąue national de France, Paris 2004, s. 503.
18 Na karcie tytułowej widnieje przedstawienie tożsame z ilustracją trzecią. Cały traktat opisywany jest na przykładzie przywo-
łanego już egzemplarza ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej PAN (przyp. 1). Warto zwrócić uwagę, na fakt, że tablice ilustracyjne nie były