DOI article:
Skrabek, Aleksandra: Między ekspresją artystyczną a ekspresją faktu: Jean-Martin Charcot i Aby Warburg wobec ikonografii szaleństwa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0129
MIĘDZY EKSPRESJĄ ARTYSTYCZNĄ A EKSPRESJĄ FAKTU...
123
UCHO/IHAET TPA^HU^OHHOii JKBMClCOii n/lflC>CM *ljeuBt>..
II. 7. Salvador Dali, Zjawisko ekstazy, 1933 fotokolaż
przedrukowany w piśmie „Minotaure” 1933, nr 3/4,
http://www.wikipaintings.org/en/salvador-dali/the-phenomenon-of-
ecstasy [dostęp z dnia: 13 lipca 2014]
II. 8. Roee Rosen, Maxim Komar-Myshkin:
Yladimirs Night. Gwasz nr 24, 2011-2014, wł. artysty,
fot. dzięki uprzejmości artysty
mi. W definicji .histerii zaproponowanej w Pięćdziesięcioleciu histerii, opublikowanym w La Revolution
surrealiste w 1928 r., Andre Breton pisał: „Histeria nie jest zjawiskiem patologicznym i może być pod
każdym względem traktowana jako najwyższy środek ekspresji”51. Wizerunki kobiet w ekstatycznych
pozach i o wykrzywionych paroksyzmem twarzach jawiły się surrealistorn jako obrazy kobiet w miłosnym
uniesieniu52, czego doskonałym przykładem może być kolaż Salvadora Dali Zjawisko ekstazy (il. 7), na
który składają się zdjęcia kobiecych twarzy naznaczonych spazmem rozkoszy. W tym samym numerze
La Revolution surrealiste' ukazały się zdjęcia Augustine przedrukowane z dokumentacji fotograficznej
Salpetriere. Szalone kobiety stały się dla surrealistów źródłem nieustającej fascynacji. Breton w Drugim
manifeście surrealistycznym głosił: „Chwała, mówiliśmy Aragon i ja, histerii i orszakowi młodych, nagich
kobiet, które czołgają się po dachach”53, a czyniąc z głównej bohaterki swojej książki Nadja wariatkę,
nadawał jej, w swoim przekonaniu, tajemniczą moc będącą źródłem fascynacji.
Histeria dostarczyła sztuce niezwykle kuszący katalog silnie ekspresyjnych póz i gestów. Najbardziej
wymowną i tym samym pociągającą dla artystów pozą stał się oczywiście łuk histeryczny - figura, w któ-
rej zaciera się granica między cierpieniem a ekstazą. Louis Bourgeois od 1993 r. wykonała wiele rzeźb
przedstawiających ciała poddane histerycznemu spazmowi, który paraliżuje członki wyginając bezwładny
korpus ku górze. Arches of Hysteria Bourgeois zostały wykonane w różnych technikach i materiałach, lecz
chyba najbardziej poruszający jest wypolerowany na złoto odlew z brązu przedstawiający nagie, męskie,
bezgłowe ciało zawieszone w przestrzeni. Co znamienne, łuk histeryczny tradycyjnie zarezerwowany dla
kobiet, Bourgeois przeniosła na mężczyznę, nadając mu tym samym społeczne i seksualne role przypi-
sywane kobietom. Ukazując mężczyznę pozbawionego głowy, zredukowała go do pięknego, lśniącego
ciała wprawionego w stan bezczasowej ekstazy graniczącej ze śmiercią. Podobny zabieg zastosował Roee
Rosen, izraelski artysta, który na jednym z gwaszy z cyklu Vladimir’s Night. Maxim Komar-Myshkin54
(il. 8) ukazał swojego bohatera w łuku histerycznym. Rosen opatrzył ilustrację tekstem: „Ogarnęły go
51 A. Breton, Pięćdziesięciolecie histerii (1878-1928), [w:] Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, tłum. A. Ważyk,
Warszawa 1976, s. 119.
52 A. Breton, Entretiens - cyt. za K. Janicka, Światopogląd surrealizmu, Warszawa 1985, s. 102.
53 A. Breton, Drugi manifest surrealizmu - cyt. za Taborska, op. cit., s. 226.
54 Gwasz nr 24 z cyklu gwaszy Vladimir’s Night. Maxim Komar-Myshkin, które prezentowane były podczas wystawy „Noc sądu”
Roee Rosena i Zbigniewa Libery w lubelskiej Galerii Labirynt w dniach 16 V-29 VI 2014.
123
UCHO/IHAET TPA^HU^OHHOii JKBMClCOii n/lflC>CM *ljeuBt>..
II. 7. Salvador Dali, Zjawisko ekstazy, 1933 fotokolaż
przedrukowany w piśmie „Minotaure” 1933, nr 3/4,
http://www.wikipaintings.org/en/salvador-dali/the-phenomenon-of-
ecstasy [dostęp z dnia: 13 lipca 2014]
II. 8. Roee Rosen, Maxim Komar-Myshkin:
Yladimirs Night. Gwasz nr 24, 2011-2014, wł. artysty,
fot. dzięki uprzejmości artysty
mi. W definicji .histerii zaproponowanej w Pięćdziesięcioleciu histerii, opublikowanym w La Revolution
surrealiste w 1928 r., Andre Breton pisał: „Histeria nie jest zjawiskiem patologicznym i może być pod
każdym względem traktowana jako najwyższy środek ekspresji”51. Wizerunki kobiet w ekstatycznych
pozach i o wykrzywionych paroksyzmem twarzach jawiły się surrealistorn jako obrazy kobiet w miłosnym
uniesieniu52, czego doskonałym przykładem może być kolaż Salvadora Dali Zjawisko ekstazy (il. 7), na
który składają się zdjęcia kobiecych twarzy naznaczonych spazmem rozkoszy. W tym samym numerze
La Revolution surrealiste' ukazały się zdjęcia Augustine przedrukowane z dokumentacji fotograficznej
Salpetriere. Szalone kobiety stały się dla surrealistów źródłem nieustającej fascynacji. Breton w Drugim
manifeście surrealistycznym głosił: „Chwała, mówiliśmy Aragon i ja, histerii i orszakowi młodych, nagich
kobiet, które czołgają się po dachach”53, a czyniąc z głównej bohaterki swojej książki Nadja wariatkę,
nadawał jej, w swoim przekonaniu, tajemniczą moc będącą źródłem fascynacji.
Histeria dostarczyła sztuce niezwykle kuszący katalog silnie ekspresyjnych póz i gestów. Najbardziej
wymowną i tym samym pociągającą dla artystów pozą stał się oczywiście łuk histeryczny - figura, w któ-
rej zaciera się granica między cierpieniem a ekstazą. Louis Bourgeois od 1993 r. wykonała wiele rzeźb
przedstawiających ciała poddane histerycznemu spazmowi, który paraliżuje członki wyginając bezwładny
korpus ku górze. Arches of Hysteria Bourgeois zostały wykonane w różnych technikach i materiałach, lecz
chyba najbardziej poruszający jest wypolerowany na złoto odlew z brązu przedstawiający nagie, męskie,
bezgłowe ciało zawieszone w przestrzeni. Co znamienne, łuk histeryczny tradycyjnie zarezerwowany dla
kobiet, Bourgeois przeniosła na mężczyznę, nadając mu tym samym społeczne i seksualne role przypi-
sywane kobietom. Ukazując mężczyznę pozbawionego głowy, zredukowała go do pięknego, lśniącego
ciała wprawionego w stan bezczasowej ekstazy graniczącej ze śmiercią. Podobny zabieg zastosował Roee
Rosen, izraelski artysta, który na jednym z gwaszy z cyklu Vladimir’s Night. Maxim Komar-Myshkin54
(il. 8) ukazał swojego bohatera w łuku histerycznym. Rosen opatrzył ilustrację tekstem: „Ogarnęły go
51 A. Breton, Pięćdziesięciolecie histerii (1878-1928), [w:] Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, tłum. A. Ważyk,
Warszawa 1976, s. 119.
52 A. Breton, Entretiens - cyt. za K. Janicka, Światopogląd surrealizmu, Warszawa 1985, s. 102.
53 A. Breton, Drugi manifest surrealizmu - cyt. za Taborska, op. cit., s. 226.
54 Gwasz nr 24 z cyklu gwaszy Vladimir’s Night. Maxim Komar-Myshkin, które prezentowane były podczas wystawy „Noc sądu”
Roee Rosena i Zbigniewa Libery w lubelskiej Galerii Labirynt w dniach 16 V-29 VI 2014.