DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [3]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19581#0038
takiego twierdzenia jest miniatura w biblii z anglosaskiego klasztoru Wearmouth — YarroW,
powstała ok. 690—716 r. jako kopia południowo-italskiej miniatury z połowy VI w., prawdo-
podobnie według oryginalnego Codex grandior Cassiodora: okrągła mandorla, utworzona
z koncentrycznych kolorowych wstęg, otacza Chrystusa siedzącego na tronie z podnóżkiem
i asystujących dwóch aniołów. Poza mandorlą, w narożnikach prostokątnego obramienia,
stoją zwróceni do siebie czterej ewangeliści, a przed nimi unoszą się cztery żywe istoty (il. 24)71.
Ta orientalizująca wersja Maiestas znajduje się także na karcie merowińskiego ewangeliarza
z Autun, wykonanego przez Gundohinusa w 751—754 r.: wewnątrz okrągłej uproszczonej man-
dorli dwaj aniołowie towarzyszą Chrystusowi tronującemu, ewangeliści są pominięci, a ich
symbole—żywe istoty z księgami — znajdują się w medalionach przylegających do mandorli72.
Następnym przykładem tego typu jest przedstawienie na kamiennym reliefie z ok. 740 r.,
należącym do ołtarza w kościele S. Martino w Cividale (il. 15)73. Chrystus tronuje w mandorli
trzymanej przez czterech aniołów. Dwaj cherubini stojący wewnątrz mandorli znajdą się także
w ottońskim malarstwie Kolonii74.
Kataloński rękopis z dziełem Grzegorza Wielkiego: Moralia in librum Job, datowany 945 r., po-
siada miniaturę z przedstawieniem Maiestas Domini (il. 25). Artysta zastosował przede wszystkim
motywy z wizji Ezechiela i Izajasza, a pod względem ikonograficznym nawiązał do wczesnych
71 Codex Amiatinus I, fol. 796v, Florencja, Biblioteca Laurenziana, poch. z opactwa S. Salvatore sul Monte
Amiata; Evangeliorum Quattuor Codex Lindisfarnensis. I, Olten — Lausanne — Fribourg 1956 (facsimile),
tabl. 24; II, 1960 (tekst): T. D. Kendrick, T. J. Brown, R. L. S. Bruce-Mitford, H. Rosen-Runge, A. S. C. Ross,
E. G. Stanley, A. E. A. Werner; F. Henry, Irish Art during the Viking Invasions (800—1020 A. D.). London
1967, s. 164; Schiller, Ikonographie, jw., s. 241, il. 670; V. H. E 1 b e r n, Der frankische Reliquienkasten
und Tragaltar von Werden. Das erste Jahrtausend. jw., Textband 1, s. 459—460 o grupie: Chrystus pomiędzy
aniołami na miniaturach tzw. psałterza Karola W. z St. Riąuier ok. 800 r., Paryż Bibl. Nat. Lat. 13159, fol. 118v,
Codex Amiatinus, Sacramentarium Fuldense w Getyndze 231, fol. 136 (Chrystus stoi w mandorli).
72 Autun, Bibliotheąue Municipale Ms. 3, fol. 12v; Burgundia, dat. 754 r., napisany w klasztorze Vosevio,
dotychczas nie zidentyfikowanym; Die Ausstellung Karl der Grosse, jw., s. 247, nr 410, il. 51;Dobrzeniecki
MD/II, il. 13.
73 Baum, Lasculpture, jw., s. 116, il. 200 (ok. 740); Schiller, Ikonographie,jw., il. 505; E. Schaf-
fran, Die Kunst der Langobarden in Italien. Jena 1941, s. 104—105: cztery płaskorzeźby ołtarza (tempietto)
są głównym dziełem longobardzkiej sztuki figuralnej VIII w.; il. 36b, napis na górnej krawędzi: (Ma)xima dona
xpi ad clarit sublimi concessa Pemmoni ubiąue dir(uto); Schiller, Ikonographie, jw., il. 505.
74 Sakramentarz z kościoła św. Gereona w Kolonii; Paryż, Bibliotheąue Nationale Lat. 817, fol. 15b, koniec
X w.; H. E h 1, Die ottonische Kólner Buchmalerei. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte der fruhmittelalter-
lichen Kunst in Westdeutschland. Bonn und Leipzig 1922, s. 51—78, il. 17; V. H. E 1 b e r n, Die bildende Kunst
der Ottonenzeit zwischen Maas und Elbe. Das erste Jahrtausend. Kultur und Kunst im werdenden Abendland
an Rhein und Ruhr. Textband II, Dusseldorf 1964, s. 1022—1028, Buchmalerei; P. Bloch und H. S c h n i -
t z 1 e r, Die Ottonische Kolner Malerschule. I, Katalog undTafeln. Dusseldorf 1967, s. 37—44, tabl. 92; II, Text-
band. Dusseldorf 1970, s. 85—93, il. 317.
34
powstała ok. 690—716 r. jako kopia południowo-italskiej miniatury z połowy VI w., prawdo-
podobnie według oryginalnego Codex grandior Cassiodora: okrągła mandorla, utworzona
z koncentrycznych kolorowych wstęg, otacza Chrystusa siedzącego na tronie z podnóżkiem
i asystujących dwóch aniołów. Poza mandorlą, w narożnikach prostokątnego obramienia,
stoją zwróceni do siebie czterej ewangeliści, a przed nimi unoszą się cztery żywe istoty (il. 24)71.
Ta orientalizująca wersja Maiestas znajduje się także na karcie merowińskiego ewangeliarza
z Autun, wykonanego przez Gundohinusa w 751—754 r.: wewnątrz okrągłej uproszczonej man-
dorli dwaj aniołowie towarzyszą Chrystusowi tronującemu, ewangeliści są pominięci, a ich
symbole—żywe istoty z księgami — znajdują się w medalionach przylegających do mandorli72.
Następnym przykładem tego typu jest przedstawienie na kamiennym reliefie z ok. 740 r.,
należącym do ołtarza w kościele S. Martino w Cividale (il. 15)73. Chrystus tronuje w mandorli
trzymanej przez czterech aniołów. Dwaj cherubini stojący wewnątrz mandorli znajdą się także
w ottońskim malarstwie Kolonii74.
Kataloński rękopis z dziełem Grzegorza Wielkiego: Moralia in librum Job, datowany 945 r., po-
siada miniaturę z przedstawieniem Maiestas Domini (il. 25). Artysta zastosował przede wszystkim
motywy z wizji Ezechiela i Izajasza, a pod względem ikonograficznym nawiązał do wczesnych
71 Codex Amiatinus I, fol. 796v, Florencja, Biblioteca Laurenziana, poch. z opactwa S. Salvatore sul Monte
Amiata; Evangeliorum Quattuor Codex Lindisfarnensis. I, Olten — Lausanne — Fribourg 1956 (facsimile),
tabl. 24; II, 1960 (tekst): T. D. Kendrick, T. J. Brown, R. L. S. Bruce-Mitford, H. Rosen-Runge, A. S. C. Ross,
E. G. Stanley, A. E. A. Werner; F. Henry, Irish Art during the Viking Invasions (800—1020 A. D.). London
1967, s. 164; Schiller, Ikonographie, jw., s. 241, il. 670; V. H. E 1 b e r n, Der frankische Reliquienkasten
und Tragaltar von Werden. Das erste Jahrtausend. jw., Textband 1, s. 459—460 o grupie: Chrystus pomiędzy
aniołami na miniaturach tzw. psałterza Karola W. z St. Riąuier ok. 800 r., Paryż Bibl. Nat. Lat. 13159, fol. 118v,
Codex Amiatinus, Sacramentarium Fuldense w Getyndze 231, fol. 136 (Chrystus stoi w mandorli).
72 Autun, Bibliotheąue Municipale Ms. 3, fol. 12v; Burgundia, dat. 754 r., napisany w klasztorze Vosevio,
dotychczas nie zidentyfikowanym; Die Ausstellung Karl der Grosse, jw., s. 247, nr 410, il. 51;Dobrzeniecki
MD/II, il. 13.
73 Baum, Lasculpture, jw., s. 116, il. 200 (ok. 740); Schiller, Ikonographie,jw., il. 505; E. Schaf-
fran, Die Kunst der Langobarden in Italien. Jena 1941, s. 104—105: cztery płaskorzeźby ołtarza (tempietto)
są głównym dziełem longobardzkiej sztuki figuralnej VIII w.; il. 36b, napis na górnej krawędzi: (Ma)xima dona
xpi ad clarit sublimi concessa Pemmoni ubiąue dir(uto); Schiller, Ikonographie, jw., il. 505.
74 Sakramentarz z kościoła św. Gereona w Kolonii; Paryż, Bibliotheąue Nationale Lat. 817, fol. 15b, koniec
X w.; H. E h 1, Die ottonische Kólner Buchmalerei. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte der fruhmittelalter-
lichen Kunst in Westdeutschland. Bonn und Leipzig 1922, s. 51—78, il. 17; V. H. E 1 b e r n, Die bildende Kunst
der Ottonenzeit zwischen Maas und Elbe. Das erste Jahrtausend. Kultur und Kunst im werdenden Abendland
an Rhein und Ruhr. Textband II, Dusseldorf 1964, s. 1022—1028, Buchmalerei; P. Bloch und H. S c h n i -
t z 1 e r, Die Ottonische Kolner Malerschule. I, Katalog undTafeln. Dusseldorf 1967, s. 37—44, tabl. 92; II, Text-
band. Dusseldorf 1970, s. 85—93, il. 317.
34