DOI Artikel:
Kamieniecka, Elena: Nieznany portret - dzieło malarza polskiego z wieku XVII
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19581#0361
Elena Kamieniecka
NIEZNANY PORTRET — DZIEŁO MALARZA POLSKIEGO Z WIEKU
XVII
W,
Państwowym Muzeum Sztuki Białoruskiej SRR w Mińsku przechowywany jest obecnie
Portret wielmoży z kluczem (ol. pł. 113x89, il. 1), przekazany niedawno z Muzeum Historycz-
nego miasta Mińska. Obraz ten zwracał uwagę rozbieżnością stylistyczną poszczególnych swych
elementów. Tak więc osoba portretowana została przedstawiona w stroju typowym dla pierw-
szej połowy XVII wieku, natomiast wypełniający prawy narożnik obrazu — gronostajowy
płaszcz o niespokojnym układzie fałd przypominał raczej motyw charakterystyczny dla
Portretu barokowego drugiej połowy XVII stulecia, a przede wszystkim dla wieku XVIII. Grun-
towna konserwacja obrazu przeprowadzona we Wszechzwiązkowych Centralnych Naukowo-
Badawczych Pracowniach Konserwatorskich w Moskwie przez konserwatora I. P. Surowowa
wykazała, że został on całkowicie przemalowany przez miernego malarza w wieku XVIII. W wy-
niku przemalowań spłycono pierwotny kolor, fakturę oraz charakterystykę portretowanego,
nie zmieniając w zasadzie kompozycji. Po usunięciu późniejszych przemalówek okazało się,
ze wcześniejsza warstwa malarska posiada duże ubytki — starcia oraz wykruszenia farby na
całej powierzchni płótna (il. 2). Szczególnie ucierpiała lewa ręka. Po całkowitym odsłonięciu
warstwy oryginalnej można, na podstawie częściowo zachowanego mankietu i stalowej rękojeści
szpady, prześledzić ruch tej ręki, opierającej się o biodro, udrapowanej lekkim jedwabnym
Płaszczem, który w wieku XVIII zastąpiono płaszczem gronostajowym. Po lewej stronie ukazał
si? zwykły, jakby się wydawało, szczegół — zniekształcony przez późniejsze przemalówki klucz,
Pierwotnie bardzo delikatny w rysunku, swego rodzaju miniaturowa martwa natura, świadcząca
o dużym smaku artystycznym malarza.
Fotografia, która utrwala ostatnie stadium odsłaniania warstwy oryginalnej, oddaje cha-
rystyczną sylwetkę postaci, ale czarno-białe zdjęcie nie może ukazać niezwykłej gamy
neJ tego płótna. Kontrastowe zestawienie oliwkowo-srebrzystego tła z bogato zróżnico-
płas^ °Zerw^en^ stroju nadaje portretowi nieoczekiwaną ekspresję. Żółtawo-pomarańczowy
t V Z ^kitnawymi cienjamj harmonizuje z czerwonym jedwabnym kaftanem gęsto prze-
ym srebrną nicią. Głębokie oliwkowo-błękitne cienie zwiększają intensywność jasnej tonacji
357
NIEZNANY PORTRET — DZIEŁO MALARZA POLSKIEGO Z WIEKU
XVII
W,
Państwowym Muzeum Sztuki Białoruskiej SRR w Mińsku przechowywany jest obecnie
Portret wielmoży z kluczem (ol. pł. 113x89, il. 1), przekazany niedawno z Muzeum Historycz-
nego miasta Mińska. Obraz ten zwracał uwagę rozbieżnością stylistyczną poszczególnych swych
elementów. Tak więc osoba portretowana została przedstawiona w stroju typowym dla pierw-
szej połowy XVII wieku, natomiast wypełniający prawy narożnik obrazu — gronostajowy
płaszcz o niespokojnym układzie fałd przypominał raczej motyw charakterystyczny dla
Portretu barokowego drugiej połowy XVII stulecia, a przede wszystkim dla wieku XVIII. Grun-
towna konserwacja obrazu przeprowadzona we Wszechzwiązkowych Centralnych Naukowo-
Badawczych Pracowniach Konserwatorskich w Moskwie przez konserwatora I. P. Surowowa
wykazała, że został on całkowicie przemalowany przez miernego malarza w wieku XVIII. W wy-
niku przemalowań spłycono pierwotny kolor, fakturę oraz charakterystykę portretowanego,
nie zmieniając w zasadzie kompozycji. Po usunięciu późniejszych przemalówek okazało się,
ze wcześniejsza warstwa malarska posiada duże ubytki — starcia oraz wykruszenia farby na
całej powierzchni płótna (il. 2). Szczególnie ucierpiała lewa ręka. Po całkowitym odsłonięciu
warstwy oryginalnej można, na podstawie częściowo zachowanego mankietu i stalowej rękojeści
szpady, prześledzić ruch tej ręki, opierającej się o biodro, udrapowanej lekkim jedwabnym
Płaszczem, który w wieku XVIII zastąpiono płaszczem gronostajowym. Po lewej stronie ukazał
si? zwykły, jakby się wydawało, szczegół — zniekształcony przez późniejsze przemalówki klucz,
Pierwotnie bardzo delikatny w rysunku, swego rodzaju miniaturowa martwa natura, świadcząca
o dużym smaku artystycznym malarza.
Fotografia, która utrwala ostatnie stadium odsłaniania warstwy oryginalnej, oddaje cha-
rystyczną sylwetkę postaci, ale czarno-białe zdjęcie nie może ukazać niezwykłej gamy
neJ tego płótna. Kontrastowe zestawienie oliwkowo-srebrzystego tła z bogato zróżnico-
płas^ °Zerw^en^ stroju nadaje portretowi nieoczekiwaną ekspresję. Żółtawo-pomarańczowy
t V Z ^kitnawymi cienjamj harmonizuje z czerwonym jedwabnym kaftanem gęsto prze-
ym srebrną nicią. Głębokie oliwkowo-błękitne cienie zwiększają intensywność jasnej tonacji
357