Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (21.1977)

w przedstawieniu siedzącego zmarłego przy grobowym posiłku, co nie będzie przedmiotem ni-
niejszych rozważań. Budzi także wątpliwość wzajemna relacja między kamiennymi stołami ofiar-
nymi a ołtarzami. W literaturze naukowej dla omawianej kategorii zabytków obok nazwy stół
ofiarny, płyta ofiarna, kamień ofiarny dosyć często spotyka się nazwę ołtarz. Tak wybitni nau-
kowcy, jak W.M.F. Petrie, F.L1. Griffith, CM. Firth, A. Fakhry, W.C. Hayes, F. Hintze stosują
w swych publikacjach tę nazwę wymiennie z innymi7. Jednak wydaje się, że stół ofiarny można
uznać co najwyżej za pochodną formę ołtarza o specyficznym znaczeniu8. Stosowanie nazwy
ołtarz jest dość niezręczne, budzące wątpliwości. Lepiej jest stosować tę powszechniejszą nazwę,
bardziej rozpowszechnioną w literaturze, pamiętając o związkach z ołtarzem i że używana nazwa
też nie jest adekwatna.

Stoły ofiarne mają zwykle formę niskiej, prostokątnej, rzadziej kwadratowej, a wyjątkowo na-
wet okrągłej, płyty kamiennej z wystającym spływem w typie całkowicie wykształconym. Niekiedy
zaopatrzone są w cztery krótkie, grube nóżki9. Krawędzie boczne są płaskie, proste, bywają
ścięte od dołu, np. stoły z Muzeum Narodowego w Warszawie nr 139973 i 141202 MN. Powierz-
chnia pokryta jest dekoracją reliefową. Przedstawia ona najczęściej wyobrażenia naczyń libacyj-
nych i pokarmów, takich jak różnego rodzaju chleby, udźce wołów, ptactwo, owoce, jarzyny.
Charakterystycznym wątkiem występującym niemal zawsze jest przedstawienie bochenka chleba
na macie, czyli odwzorowanie hieroglificznego znaku hetep . Prawie zawsze też wyryte

są zagłębienia, w literaturze obcej określane zazwyczaj jako baseny, połączone kanalikami ze
spływem, przeznaczone dla libacji. Wiele stołów posiada inskrypcję z imieniem i tytułem właści-

7 W. M. F. Petrie, Abydos. London 1902; F. LI. Griffith, Meroitic Inscriplions. London 1912;
C. M. Firth, B. Gunn, TetiPyramid Cemeteries. Le Caire 1926; A. Fakhry, The monuments of Sneferu
at Dahshur. Cairo 1959; F. Hintze, Studien zur Meroitischen Chronologie und zur den Opfertafeln aus den
Pyramiden von Meroe. Berlin 1959; W. C. Hayes, The Scepter ofEgypt. New York 1953; Ponadto S. Saune-
ron pisze o stole ofiarnym omawiając ołtarze, por. G. P o s e n e r, Dictionnaire de la civilisation egyptienne.

Paris 1959, s. 32; a A. Gardiner egipską nazwę g=g htp, którą określano stół ofiarny, tłumaczy między innymi
jako ołtarz, por. tenże, Egyptian Grammar. London 1957, s. 501.

8 Ołtarz w egipskim kulcie jest w zasadzie sprzętem użytkowym, na który tylko składano dary ofiarne i sam
jako taki nie miał znaczenia sakralnego. Występuje w dwóch zasadniczych formach: jedna niewielka, przenośna,
ukształtowana różnorodnie w zależności od rodzaju ofiary, o wzorach stołów czy stojaków używanych nawet
w życiu codziennym i druga monumentalna. Zaś na stół ofiarny mogły być składane dary, ale oprócz tego zawiera
on głębokie znaczenie symboliczne daleko wykraczające poza zwykłą funkcję ołtarza. Charakteryzuje się także tym,
że jest sprzętem sepulkralnym. Ponadto, według G. J e q u i e r ołtarz poświęcony jest tylko kultowi boskiemu,
więc nie można tej nazwy stosować dla stołu ofiarnego, por. tenże, Les tables d'offrandes egyptiennes. Sphinx
XIII, 1910, s. 223; aR. Staedelmann uważa stół ofiarny za formę przystosowania ołtarza dla kultu
zmarłych, por. Lexikon der Agyptologie 1.1, Wiesbaden 1972, kol. 145.

9 Por. H Winlock, The Egyptian Expedition 1930—1931. BMMA, New York March MCMXXXII,
part II, s. 30, il. 32.

20