DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Dobrowolski, Witold; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Chiusińskie urny hellenistyczne w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19583#0105
Witold Dobrowolski
CHIUSIŃSKIE URNY HELLENISTYCZNE W MUZEUM
NARODOWYM W WARSZAWIE
c
V»^hiusińskie urny terakotowe z okresu hellenistycznego są jedną z najważniejszych kate-
gorii wyrobów późnego rzemiosła etruskiego o wyjątkowym znaczeniu w dziejach sztuki etrus-
kiej. Z jednej strony są one krańcowym przejawem długiej i oryginalnej tradycji lokalnej sztuki
sepulkralnej, z drugiej natomiast, jednym z objawów kulturalnej i artystycznej wspólnoty Etrurii
Półn. tego okresu. Wspólnota ta wyraża się przede wszystkim licznymi więzami formalnymi
i treściowymi łączącymi urny Volterry, Chiusi i Perugii w całość, odrębną od sztuki sepulkralnej
Etrurii Płdn., znającej wyłącznie sarkofagi. Mimo swej historycznej doniosłości, mimo bogactwa
problematyki artystycznej, społecznej i historycznej, w jaką ten materiał obfituje, bliżej zaintere-
sowano się nim stosunkowo niedawno1. Z pewnością złożyły się na to: rzemieślniczy charakter
obiektów, monotonia dekoracji plastycznej, trudności w dokładniejszym datowaniu poszczegól-
nych egzemplarzy. Produkowane w długich seriach i zdobione reliefami czasami modelowanymi
ręcznie lecz najczęściej wyciskanymi przy pomocy form, urny te przeważnie nie zdradzają nad-
miernych artystycznych ambicji. Czystość kształtów zatracała się w miarę zużywania się formy.
Niewielkie różnice wielkości między identycznymi przedstawieniami świadczą, że czasami po
całkowitym zniszczeniu formy, odtwarzano ją z gotowych wyrobów2. Przed wypalaniem dokony-
wano retuszy przy pomocy odpowiedniego narzędzia, którym mógł być po prostu kawałek drew-
na (stecca). Trudno jest jednak nawet szacunkowo określić czas pozostawania formy w produkcji.
Wielka ilość zachowanych obiektów zdobionych jednym typem przedstawienia (niekiedy sięga-
jąca liczby ponad stu egzemplarzy), zakłada odpowiednio długi okres produkcji. Na ostateczny
efekt wpływała zasadniczo barwna polichromia, dzięki której dzieło zyskiwało wdzięk i ekspresję
1 J. Thime, Chiusinische Aschenkistenund Sarkophage der Hellenistischen Zeit. Ein Beitrag zur Chrono-
logie der etruskischen Kunst. St Etr, t. XXIII, 1954, s. 25—147; te n ż e, jw., Zweiter Teil, St Etr, t. XXV, 1957,
s. 87 —160.
2 E. Jastrow, Abformung und Typenwandlung in der antiken Tonplastik. OpArch, t. II, 1941, s. 1 i nn.
101
CHIUSIŃSKIE URNY HELLENISTYCZNE W MUZEUM
NARODOWYM W WARSZAWIE
c
V»^hiusińskie urny terakotowe z okresu hellenistycznego są jedną z najważniejszych kate-
gorii wyrobów późnego rzemiosła etruskiego o wyjątkowym znaczeniu w dziejach sztuki etrus-
kiej. Z jednej strony są one krańcowym przejawem długiej i oryginalnej tradycji lokalnej sztuki
sepulkralnej, z drugiej natomiast, jednym z objawów kulturalnej i artystycznej wspólnoty Etrurii
Półn. tego okresu. Wspólnota ta wyraża się przede wszystkim licznymi więzami formalnymi
i treściowymi łączącymi urny Volterry, Chiusi i Perugii w całość, odrębną od sztuki sepulkralnej
Etrurii Płdn., znającej wyłącznie sarkofagi. Mimo swej historycznej doniosłości, mimo bogactwa
problematyki artystycznej, społecznej i historycznej, w jaką ten materiał obfituje, bliżej zaintere-
sowano się nim stosunkowo niedawno1. Z pewnością złożyły się na to: rzemieślniczy charakter
obiektów, monotonia dekoracji plastycznej, trudności w dokładniejszym datowaniu poszczegól-
nych egzemplarzy. Produkowane w długich seriach i zdobione reliefami czasami modelowanymi
ręcznie lecz najczęściej wyciskanymi przy pomocy form, urny te przeważnie nie zdradzają nad-
miernych artystycznych ambicji. Czystość kształtów zatracała się w miarę zużywania się formy.
Niewielkie różnice wielkości między identycznymi przedstawieniami świadczą, że czasami po
całkowitym zniszczeniu formy, odtwarzano ją z gotowych wyrobów2. Przed wypalaniem dokony-
wano retuszy przy pomocy odpowiedniego narzędzia, którym mógł być po prostu kawałek drew-
na (stecca). Trudno jest jednak nawet szacunkowo określić czas pozostawania formy w produkcji.
Wielka ilość zachowanych obiektów zdobionych jednym typem przedstawienia (niekiedy sięga-
jąca liczby ponad stu egzemplarzy), zakłada odpowiednio długi okres produkcji. Na ostateczny
efekt wpływała zasadniczo barwna polichromia, dzięki której dzieło zyskiwało wdzięk i ekspresję
1 J. Thime, Chiusinische Aschenkistenund Sarkophage der Hellenistischen Zeit. Ein Beitrag zur Chrono-
logie der etruskischen Kunst. St Etr, t. XXIII, 1954, s. 25—147; te n ż e, jw., Zweiter Teil, St Etr, t. XXV, 1957,
s. 87 —160.
2 E. Jastrow, Abformung und Typenwandlung in der antiken Tonplastik. OpArch, t. II, 1941, s. 1 i nn.
101