DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Bylicki, Tomasz; Pyrek-Ejsmont, Małgorzata; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Medale Polskie XVI - XVIII w. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19583#0163
Tomasz Bylicki
Małgorzata Pyrek-Ejsmont
MEDALE POLSKIE XVI—XVIII W. W ZBIORACH MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE
K
JL^k-olekcja numizmatyczna Gabinetu Monet i Medali MN obejmuje obecnie największy
w kraju, liczący ok. 10.000 obiektów, zespół medali polskich i z Polską związanych. Najcenniejszą
część zbioru tworzą medale polskie i polonica od XVI do schyłku XVIII w., posiadające obok
treści dokumentalnej także dużą wartość artystyczną. Są to w większości medale rzadkie lub bar-
dzo rzadkie, w większych zespołach znane wyłącznie w kilku kolekcjach państwowych. Wielkość
zbioru warszawskiego, dobry stan zachowania obiektów i nowoczesny ich układ stawia ten zes-
pół na ważnym miejscu w Polsce, tak pod względem wartości numizmatycznej, jak i możliwości
prowadzenia dalszych szczegółowych studiów.
Podstawowa grupa medali polskich i poloniców od XVI do końca XVIII w., która zostanie
tu przedstawiona, obejmuje w Gabinecie Monet i Medali ok. 1800 obiektów. W rzeczywistości
liczba ich jest daleko większa, gdyż w oddzielne zespoły wydzielone są w zbiorze medale księstw
lennych: Kurlandii i Prus, a także medale śląskie i Pomorza Zachodniego. Są to medale ziem
polskich, których rozwój polityczny kształtował się odmiennie od nurtu ogólnopaństwowego
i gdzie odmiennie też rozwijała się sztuka medalierska. Medale te, zasługujące na specjalną uwagę
przede wszystkim ze względów historycznych, zostaną w przyszłości przedstawione w odrębnej
publikacji. Szereg nie opracowanych jeszcze poloniców znajduje się w zbiorach Gabinetu wśród
medali obcych, np. saskich i szwedzkich. Ciekawe obiekty XVIII-wieczne są także wśród medali
religijnych, wydzielonych w odrębnym zespole. Wraz z tymi grupami medale polskie i szeroko
pojęte polonica XVI — XVIII w. reprezentuje w zbiorach Muzeum ponad 2300 obiektów1.
Podstawą zbiorów medali polskich była w Muzeum do II wojny światowej kolekcja po
wybitnym numizmatyku Henryku Mańkowskim z Winnogóry, zakupiona od spadkobierców
1 Musimy tu zaznaczyć, że z szeregu numizmatów zaliczanych w wielu kolekcjach i opracowaniach do medali
wyłączone są w naszych zbiorach donatywy, talary medalowe, podskarbiówki, cynowe znaki kościołów itp. obiekty,
które znajdują się bądź to w dziale monet, bądź tworzą odrębne wydzielone zespoły.
159
Małgorzata Pyrek-Ejsmont
MEDALE POLSKIE XVI—XVIII W. W ZBIORACH MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE
K
JL^k-olekcja numizmatyczna Gabinetu Monet i Medali MN obejmuje obecnie największy
w kraju, liczący ok. 10.000 obiektów, zespół medali polskich i z Polską związanych. Najcenniejszą
część zbioru tworzą medale polskie i polonica od XVI do schyłku XVIII w., posiadające obok
treści dokumentalnej także dużą wartość artystyczną. Są to w większości medale rzadkie lub bar-
dzo rzadkie, w większych zespołach znane wyłącznie w kilku kolekcjach państwowych. Wielkość
zbioru warszawskiego, dobry stan zachowania obiektów i nowoczesny ich układ stawia ten zes-
pół na ważnym miejscu w Polsce, tak pod względem wartości numizmatycznej, jak i możliwości
prowadzenia dalszych szczegółowych studiów.
Podstawowa grupa medali polskich i poloniców od XVI do końca XVIII w., która zostanie
tu przedstawiona, obejmuje w Gabinecie Monet i Medali ok. 1800 obiektów. W rzeczywistości
liczba ich jest daleko większa, gdyż w oddzielne zespoły wydzielone są w zbiorze medale księstw
lennych: Kurlandii i Prus, a także medale śląskie i Pomorza Zachodniego. Są to medale ziem
polskich, których rozwój polityczny kształtował się odmiennie od nurtu ogólnopaństwowego
i gdzie odmiennie też rozwijała się sztuka medalierska. Medale te, zasługujące na specjalną uwagę
przede wszystkim ze względów historycznych, zostaną w przyszłości przedstawione w odrębnej
publikacji. Szereg nie opracowanych jeszcze poloniców znajduje się w zbiorach Gabinetu wśród
medali obcych, np. saskich i szwedzkich. Ciekawe obiekty XVIII-wieczne są także wśród medali
religijnych, wydzielonych w odrębnym zespole. Wraz z tymi grupami medale polskie i szeroko
pojęte polonica XVI — XVIII w. reprezentuje w zbiorach Muzeum ponad 2300 obiektów1.
Podstawą zbiorów medali polskich była w Muzeum do II wojny światowej kolekcja po
wybitnym numizmatyku Henryku Mańkowskim z Winnogóry, zakupiona od spadkobierców
1 Musimy tu zaznaczyć, że z szeregu numizmatów zaliczanych w wielu kolekcjach i opracowaniach do medali
wyłączone są w naszych zbiorach donatywy, talary medalowe, podskarbiówki, cynowe znaki kościołów itp. obiekty,
które znajdują się bądź to w dziale monet, bądź tworzą odrębne wydzielone zespoły.
159