DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Pyrek-Ejsmont, Małgorzata; Bylicki, Tomasz; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Medale Polskie XVI - XVIII w. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19583#0164
w 1925 r. Obejmowała ona 179 medali królewskich od Zygmunta Starego do Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Obok drobnych darów, zakupów i depozytów, cennym jej uzupełnieniem było
kilka medali ze zbiorów rapperswilskich, w tym rzadki medal Zygmunta Starego z 1520 r. Wraz
z przekazaniem Muzeum w 1938 r. zbiorów numizmatycznych b. Dyrekcji Państwowych Zbiorów
Sztuki, powiększyła się też znacznie kolekcja medali. Podstawą tych zbiorów były rewindykowane
dla Polski w 1925 i 1928 r. ekwiwalenty za zbiory numizmatyczne: książąt Radziwiłłów z Nie-
świeża i Uniwersytetu Warszawskiego, zrabowane przez władze carskie w 1812 i 1831 r. Wśród
rewindykowanych zbiorów znajdowało się kilkaset obiektów medalierskich od XVI do końca
XVIII w., w tym wiele egzemplarzy złotych. Ponadto kolekcję Muzeum w zakresie dawnych
medali polskich uzupełniał szereg XVIII-wiecznych medali religijnych z daru Stanisława Witke-
Jeżewskiego. Osiemnastowieczne medale religijne wchodziły też w skład depozytu Stanisława
Kosieradzkiego.
Okupacja niemiecka uczyniła wielkie spustoszenia w zbiorach Gabinetu. Z medali zatracie
uległa przede wszystkim większość egzemplarzy złotych. Zrabowano większe i efektowniejsze
sztuki, egzemplarze złocone nadpiłowywano, by przekonać się, czy nie są złote. Okres wojny
doprowadził tę część zbiorów do prawie zupełnego zniszczenia.
Podstawą obecnej kolekcji medali są powojenne zakupy, dary i przekazy od instytucji, a przede
wszystkim przekazane Muzeum w 1946 r. dwie duże kolekcje: Andrzeja hr. Potockiego i Mennicy
Państwowej.
Mocno uszczuplona przez wojnę kolekcja numizmatyczna Andrzeja hr. Potockiego (1861—•
1908) sięga swoimi początkami pierwszych lat XIX w., a trzon jej stworzył Franciszek hr. Po-
tocki (1788—1853), wielki miłośnik i zbieracz monet i medali. Już w połowie XIX w. kolekcja ta
liczyła 7365 numizmatów (wraz z dubletami ponad 12.000). Znacznie pomnożona przez Andrzeja
hr. Potockiego stała się w końcu XIX i na początku XX w. najzasobniejszym polskim zbiorem
numizmatycznym. Kolekcja ta zawierała szereg rzadkości i unikatów nieznanych w innych zbio-
rach, a przede wszystkim olśniewała dużą ilością medali bitych w złocie. Wśród medali znajdowa-
ła się w tej kolekcji seria złotych monet Zygmunta III z 1621 r. o wadze 30, 50 i 90 dukatów.
Niestety wojna pozbawiła kolekcję większości numizmatów złotych.
Zbiory Mennicy Państwowej przekazane Muzeum przez Ministerstwo Skarbu zawierały też
poważny zespół dawnych medali polskich. Było to 145 sztuk medali, głównie królewskich, w tym
wiele donatyw w złocie.
Dział medali pomnożono też znacznie systematycznymi zakupami. Z cenniejszych obiektów
zakupionych po wojnie należy wymienić przede wszystkim złoty medal Władysława IV na ślub
z Cecylią Renatą oraz złote odbicie medalu Stanisława Augusta Poniatowskiego, upamiętniają-
cego reformę monetarną.
Ostatnim dużym darem dla Muzeum jest kolekcja monet i medali gen. Jerzego Węsierskiego,
podarowana w 1974 r. przez żonę i córkę generała — panie Ruth Węsierską i Zofię Sharnagiel.
Kolekcja ta obejmuje 3233 numizmaty polskie i z Polską związane, w tym 724 medale. Jest to
160
Poniatowskiego. Obok drobnych darów, zakupów i depozytów, cennym jej uzupełnieniem było
kilka medali ze zbiorów rapperswilskich, w tym rzadki medal Zygmunta Starego z 1520 r. Wraz
z przekazaniem Muzeum w 1938 r. zbiorów numizmatycznych b. Dyrekcji Państwowych Zbiorów
Sztuki, powiększyła się też znacznie kolekcja medali. Podstawą tych zbiorów były rewindykowane
dla Polski w 1925 i 1928 r. ekwiwalenty za zbiory numizmatyczne: książąt Radziwiłłów z Nie-
świeża i Uniwersytetu Warszawskiego, zrabowane przez władze carskie w 1812 i 1831 r. Wśród
rewindykowanych zbiorów znajdowało się kilkaset obiektów medalierskich od XVI do końca
XVIII w., w tym wiele egzemplarzy złotych. Ponadto kolekcję Muzeum w zakresie dawnych
medali polskich uzupełniał szereg XVIII-wiecznych medali religijnych z daru Stanisława Witke-
Jeżewskiego. Osiemnastowieczne medale religijne wchodziły też w skład depozytu Stanisława
Kosieradzkiego.
Okupacja niemiecka uczyniła wielkie spustoszenia w zbiorach Gabinetu. Z medali zatracie
uległa przede wszystkim większość egzemplarzy złotych. Zrabowano większe i efektowniejsze
sztuki, egzemplarze złocone nadpiłowywano, by przekonać się, czy nie są złote. Okres wojny
doprowadził tę część zbiorów do prawie zupełnego zniszczenia.
Podstawą obecnej kolekcji medali są powojenne zakupy, dary i przekazy od instytucji, a przede
wszystkim przekazane Muzeum w 1946 r. dwie duże kolekcje: Andrzeja hr. Potockiego i Mennicy
Państwowej.
Mocno uszczuplona przez wojnę kolekcja numizmatyczna Andrzeja hr. Potockiego (1861—•
1908) sięga swoimi początkami pierwszych lat XIX w., a trzon jej stworzył Franciszek hr. Po-
tocki (1788—1853), wielki miłośnik i zbieracz monet i medali. Już w połowie XIX w. kolekcja ta
liczyła 7365 numizmatów (wraz z dubletami ponad 12.000). Znacznie pomnożona przez Andrzeja
hr. Potockiego stała się w końcu XIX i na początku XX w. najzasobniejszym polskim zbiorem
numizmatycznym. Kolekcja ta zawierała szereg rzadkości i unikatów nieznanych w innych zbio-
rach, a przede wszystkim olśniewała dużą ilością medali bitych w złocie. Wśród medali znajdowa-
ła się w tej kolekcji seria złotych monet Zygmunta III z 1621 r. o wadze 30, 50 i 90 dukatów.
Niestety wojna pozbawiła kolekcję większości numizmatów złotych.
Zbiory Mennicy Państwowej przekazane Muzeum przez Ministerstwo Skarbu zawierały też
poważny zespół dawnych medali polskich. Było to 145 sztuk medali, głównie królewskich, w tym
wiele donatyw w złocie.
Dział medali pomnożono też znacznie systematycznymi zakupami. Z cenniejszych obiektów
zakupionych po wojnie należy wymienić przede wszystkim złoty medal Władysława IV na ślub
z Cecylią Renatą oraz złote odbicie medalu Stanisława Augusta Poniatowskiego, upamiętniają-
cego reformę monetarną.
Ostatnim dużym darem dla Muzeum jest kolekcja monet i medali gen. Jerzego Węsierskiego,
podarowana w 1974 r. przez żonę i córkę generała — panie Ruth Węsierską i Zofię Sharnagiel.
Kolekcja ta obejmuje 3233 numizmaty polskie i z Polską związane, w tym 724 medale. Jest to
160